नया“ शक्ति

हजारौ हजार नेपालीको योगदान पछि प्राप्त गणतन्त्रकले हुकर्ने अवसर नपाउदै त्यस तर्फ योगदान दिएका राष्ट्रिय दलहरुमा चिरा चिरा पर्न थालिसकेको छ । विशेषगरी नेकपा माओवादीमा धेरै परिवर्तन आईसकेको छ । संगै हिडेकासाथीहरु आ—आफनै समुह बनाएर हिडन थालेका छन । सबै भन्दा पहिले मातृका यादव अल्लगिए । तत्पश्चात बैद्य समुह अलग्गियो केहि समयमा फेरी त्यसबाट चन्द समूह चोईटियो । भर्खरै नया“ शक्तिको रुपमा बाबुराम भट्टराई फेरी अल्लगिएका छन् । 

भट्टराई अहिले आफ्नो नया“ शक्तिको प्रचार प्रसारमा देश दौडाहामा निस्केका छन् । उनले आफ्नो माउ पार्टीका असन्तुष्ट पक्ष लगायत अन्य पार्टी एवम् स्वतन्त्र विचार बोकेकाहरुलाई आफ्नो नया“ शक्तिमा समेटन खोजेका छन् । नया“ शक्तिको भेलाहरुमा उनले सामाना गर्ने साझा आरोपको रुपमा भारतीय पक्षपोषकको रुपमा लिईन्छ । जुन समयमा उनले अलग हुने निर्णय लिए वास्तवमा समस्त नेपालीहरुले बाबुराम भट्टराई जस्तो बुद्धिजीवि मानिसले यस्तो निर्णय लिन्छन होला भन्ने अपेक्षा पनि गरेका थिएनन् ।

मधेश आन्दोलनले मुलुक पुरा थिलो थिलो पारीरहेको थियो, त्यस माथि भारतीय नाकावन्दि शुरु भएको अवस्थामा करौडौ नेपालीहरुको अभिभावकको रुपमा प्रधानमन्त्रीको रुपमा कार्य गरी सकेका व्यक्तित्वबाट आएको अकल्पनिय निर्णय सबैलाई सहज भएको थिएन । ऐनेकपामाओवादीलाई त झन कत्तिको झट्का लाग्यो होला वा त्यो उहा“हरुले पूर्वानुमान गर्नु भएको थियो त्यो आफ्नो ठा“उमा छ । साधारण कार्यकर्ताहरु पनि निकै रणभुल्लमा परेका थिए, कुन समुहको चाहि माओवादी कार्यकर्ताको रुपमा आफूलाई समाहित गरौ भनेर ।

मकवानपुरमा पनि डा. भट्टराई दुई पटक आई पुगी सकेका छन् । उनले नया“ शक्तिको खा“चो र उनको क्रियाशिलताको विषयमा स्पष्ट पार्न खोजेका थिए । यहा“का कार्यक्रमहरुमा उनले सहजै जनयुद्धको एक अध्याय सकियो अव नया“ शक्तिो खा“चो मुलुकले गरेको छ त्यसकारण सवै एक जुट भएर लाग्नु पर्छ भन्ने कुरा भने । उनले यसो भनि रहदा उनको पछि लागेर लालसलामा र अभिवादन कमरेड भनेर हिड्ने सोझो साझो कार्यकर्ताहरुको अनुहार सबै सहभागीहरुको आ“खामा आयो होला । कुनै बेला उहा“हरुको नेतृत्व र आदेश मानेर ज्यानको बाजी थापेर हिडेकाहरु आज टुहुरा भएका छन् । पार्टीकोलागि भनेर आफ्नो घरवार परिवार छोडेर दुनियासंग बैरीभाव गर्दै हिडेकाहरु आज घर न घाट भएका छन् । आफूहरुले अभिभावक मान्दै आएका तीनैजना शिर्षथ नेताहरु तीन तिर फर्केका छन् । जनमिलियशियाको रुपमा रोल्पाको भिरपाखादेखि गोरखाको पहाडसम्म पैदल शिर्ष नेताहरुले देखाएकै बाटोमा ज्यानको बाजि थापेर तत्कालिन शासनसंग सघर्षगरेकाहरु आज विलखबन्दमा परेका छन् । 

एउटा परिवर्तनको खा“चो छ भन्ने, सोझा साझा हजारौं नेपालीहरुलाई आफ्नो तार्किक कुशलताको कारण विश्वासमा ल्याउने । समय समयमा हतिायार बोकाउने, मान्छे मार्न लगाउने, लुटन लगाउने अनि फेरी एक्लै छोडेर त्यो अध्याय सकियो भनेर आफू अन्यत्रै जाने । कस्तो लाग्ला कठै वर्षौ आफ्नो भनेर बिताएकाहरुले अनाहकमा त्यसै छोडेर जा“दा ति कार्यकर्ताहरुलाई । नेतृत्वकर्ताहरुले आफ्नो अध्याय सकियो भनेर सजिलैसंग पार्टि त्याग गर्दा उनीहरुले के गरेर बस्ने हो । 

आफै क्रान्तिका ठूला ठूला भाषाहरु सिकाएर कठोर भन्दा कठोर क्रान्तिकारीहरुको झुण्ड निर्माण गर्ने अनि त्यो झुण्डको काम सकियो भनेर फेरी अर्को शक्ति निर्माणमा लाग्ने कुरा कति समम जायज होला । नया“ निर्माण भएको नया“ शक्ति कति समयकोलागि भएको हो । त्यसको के ग्यारेण्टी छ त । वाक कौशलता र बुद्धिमानी छविको कारण पछि लागेका मानिहरु कति पटक र कहिले सम्म पछि लाग्ने हो । खुखार कम्युनिष्टवादी चिन्तन भएका कामरेड अहिले सबै विचार र पक्ष्ँका मानिसहरु समेटर नया“ शक्तिमा लाग्नु भएको छ । भिन्न विचारका केहि सो कल्ड बुद्धिजीविहरु नया“ शक्तिमा आईसकेको हल्ला पनि आएको छ । एउेटै विचार बोेकेका मानिसहरु त पार्टिमा लामो समयसम्म टिक्न सकेनन भने भिन्न विचारभएकाहरुको सहकार्य कतिसम्म चल्ने हो हेर्न बाकि छ । 

आम नेपालीलाई नया“ शक्ति पुरानो शक्ति जे भनेपति दिर्घकालिन शान्तिको आवश्यकता छ । अत्यावश्यक बस्तुहरुको सहज आपूर्तिको खा“चो छ । बालवालिहरुको शुलभ शिक्षा एवम् स्वास्थ्यको आवश्यकता  छ । दिनानुदिन उधो गति तिर गईरहेको मुलुकलाई उभो गति तिर ल्याउने एउटा कुशल योद्धाको खा“चोे छ । अहिले आम मानिसहरुमा एकदमै ठूलो राजनैतिक बितृष्णा जागेको छ । राष्ट्रिय स्तरका नेताहरु प्रति उनीहरुको विश्वास एकदमै कम भएको छ । उनीहरुको क्रियाकलाप एवम् निर्णयहरु सहर्ष स्वीकार गर्न सकिरहेका छैनन । यद्यपी मुलुकको निकास यीनै राजनैतिक दलहरुले नै निकाल्छन भन्ने झिनो आश पनि छ । तर यस्तो आश लामो समयसम्म रहने सम्भाना निकै कम छ । 

पछिल्लो घटनाक्रम झन झन भयावह हु“दै छ । मान्छे मारीने क्रम रोकिएको छैन,आन्दोलन झन उग्र बन्दैछ । जतिसुकै शान्तिपूर्ण भनिएपति उर्लिएको भिडमा शान्तिको खोजी गर्नु गाह्रो कुरा हो । झन दलवल सहित बसेका सूरक्षाकर्मीहरु देखेपछि भिड झन उत्तेजित हुनु सामान्य कुरा हो । त्यसमा सुरक्षाकर्मीले बल प्रयोग गर्दा त भिड झन आक्रमक हुनु स्वभाविक हो । कुरो जे भएपनि नया“ शक्ति भनेर नया“ झुण्ड निर्माण गरेर नया“ क्रान्तिका कुरा गर्नु भन्दा पनि बिद्यमान शक्तिहरु बीच नै शक्ति समिकरण गरेर समस्याको समाधान निकाले बेस हुने आमा नेपालीहरुको अपेक्ष्ाँ छ । 

सुधिर भद्र
२०७२ पौष १२ गते
sudhirhtd@yahoo.co.uk

राष्ट्रवादको परीक्षा

भारतले तेल बन्द ग¥यो भने साईकल चढेर काममा जान्छौ, गर्रर तालिको आवाज आउ“छ, हाम्रो पुर्खाले नालापानी पानी नखाई लडेका हौ हामीलाई ग्यास र पेट्रोल नभएर केहि छैन हामी स्वाधिनताकोलागि लड्न तयार छौ फेरी अर्कौ गर्रर तालि आउछ । अहिले हाम्रा माननीय नेताज्यूहरुको राष्ट्रवाद निकै छछल्किएर आएको छ । बिभिन्न सभा सम्मेलनहरुमा यस किसमको शव्दवाण हरु प्रहार हु“न थालेको छ । करिव महिना दिन पुग्न लागेको भारतको अघोषित नकावन्दि खुलाउने उचित प्रयास देखिएको छैन । सम्मानित पदमा आशिन व्यक्तिहरुबाट समान्य कुटनैतिक मर्यादा पनि नराखि सार्वजनिक स्थलमा भारतको विरोध गरीदै आएको छ । यसरी बोल्दा सायद उहा“हरुमा बढी राष्ट्रवादी भईन्छ भन्ने भ्रम रहेको होला । 

जुन काम हाम्रो छिमेकी मुलकबाट भई रहेको छ अवश्य पनि त्यो काम हामी स्वाभिमानी नेपालीहरु चाहे त्यो पहाडको होस चाहे हिमालको होस, चाहे तराईको होस त्यो कसैलाई स्वीकार्य हुनु नपर्ने हो । हाम्रो घरमा भएको झगडा हामी आफैले मिलाउनु सक्षम छौ र मिलाउदै आएका पनि छौ । विगतमा सानो भन्दा सानो निर्णय लिनकोलागि पनि उत्तर दक्षिण तिरको मुख हेर्ने हाम्रो परिपाटी रहेको असर नै हामीले अहिले भोगि रहेका छौ । त्यसैको परिणामस्वरुप बिभिन्न समयमा स्पष्ट हस्तक्षेपको सामाना गर्दै आईरहेका छौ । मन्दिरको सामान्य पुजारी हटाउने निर्णयमा त ठूलो बवण्डा मचाउने देशले आफ्नो विशेष दुत पठाउएर रोक्न खोजेको निर्णय पनि नरोकिदा आफ्नो रिस देखाउनु स्वभाविकै हो । संसार अहिले निकै सानो भईसकेको छ । विश्वको एक कुनाको घटना क्षण भरमै प्रत्येकको हात हातमा पुगीसकेको हुन्छ । सायद नरेन्द्र मोदीले राजीव गान्धीको बेला जस्तो सम्झेर दोश्रो पटक नकावन्दीको प्रयास गरेका होलान । समय काल फेरीएको अवस्था छ । धेरै जसो विकसित मुुलुकहरु सबैको सामु राम्रो बन्नकोलागि विश्व जगतमा कहि कसैले गल्ति गरेको छ भने त्यो सच्चायाउनकोलागि घचघचाउने परिपाटीको विकास तल्लिन छन् । यसै कारणपनि शक्तिशालि राष्ट्रहरु कमजोर राष्ट्रहरुको आन्तरिक मामलामा कुटनैतिक दाउपेचको आधारमा मात्र प्रभाव पार्न खोज्छन । सिधै प्रभाव पार्दा अन्तराष्ट्रिय रुपमा नकारात्मक असर जाने प्रति उनीहरु सजग छन् ।

हाम्रो कुरा गर्दा हामी घर झगडा मिलाउनकोलागि अत्यन्त अमानविय कार्य गर्दै छौ । सामान्य उदाहरणको रुपमा मेरो घरमा दाजु भाईको झगडा भयो भने म मेरो घरमा आउने पानीको लाईन काटेर दाई संग झगडा गर्ने वा बत्तिको लाईन काटेर म दाजुसंग लापा खेल्ने यो कत्ति सम्म न्यायोचित हुन्छ । मेरा दाजुको छोराछोरी साना छन उनीहरुलाई बत्ति पानी भनेको अत्यावश्यक हुन, सामान्य मानविय सोच पनि नराखेर मैले मेरो दाजुको साख गिराउन बत्ति पानी नै बन्द गर्नु कत्ति सान्दर्भिक होला । मधेशका अन्दोलन पनि लामो समय देखि चलिरहेको छ । समय समयमा वार्ता पनि भई रहेको छ । तर निकास आउन सकेको छैन । निकास आएन भन्दैमा अत्यावश्यक बस्तुको आपूर्तिमा नै अवरोध सृजना गर्नु अत्यन्त अमानविय कार्य हो । उदण्ड भिडले शहरमा विध्वशं सृजना गर्न थालेपनि सुरक्षाको जिम्मेवारी पाएका सरोकारवाला निकायले बल प्रयोग गर्नु स्वभाविकै हो । तर यसमा सरकार पक्ष्ँबाट पनि संयमता अपनाएर बल प्रयोग गर्नु आवश्यक छ । 

सरकार पक्ष अहिले बनाएको संविधान विश्वमा नै उत्तकृष्ठ छ भन्ने गरेका छ । मधेशमा आन्दोलनरत दलहरुले हाम्रो भावना र माग संवोधन भएन भन्ने पक्षमा छन् । विद्यमान तीन ठूला दलका आ—आफ्ना मधेशी, दलित जनजाति सभासदहरु छन् । उनीहरुलाई यदी यो संविधानले मधेशी, दलित, जनजातिको भावना समेटेको छ जस्तो लागेको भए उनीहरुले खुलेर आ—आफ्नो क्ष्ँेत्रमा गएर त्यसको वकालत गर्न किन सकिरहेका छैनन् । संविधान सभामा प्रतिनिधित्वको हिसाव गर्ने हो भनै हाल आन्दोलनरत दलहरुको जनमत ठूला दलहरुको तुलनामा निकै कम रहेको छ । त्यो भन्दा बढी तिन ठूला दलका मधेशी, दलित, जनजाति सभासदहरु छन् । यसो हु“दा हु“दै पनि बेलैमा ठूला दलका सभासदहरु तराईमा गएर किन संविधानले हामी सबैको भावना समेटिएको छ भन्ने कुरा तराईका जनतालाई बुझाउन सकेनन त । यदि वास्तवमा नै यो संविधानले सबैको भावना समेटेको मधेशवाशीलाई विश्वास दिलाउन सकेको भए आन्दोलनले यो रुप लिदैन थियो कि । सानो रुपमा उठेको आन्दोलन मानविय क्ष्ँत्तिसंगसंगै तराईमा विशाल रुप लिन गयो । ठूला दलले समयमा नै आफना् तराईका सभासदहरुलाई आन्दोलनरत क्ष्ँेत्रमा पु¥याएर संविधानको व्यख्या गर्न सकेको भए अहिले अवस्था सृजना हदैन थियो होला ।

आन्दोलन कहिल्यैपनि शान्तिपूर्ण हुदैन । परिवारको दुईचार जना सदस्यको क्रियाकलाप नियन्त्रणमा लिनकोलागि त घरको अभिभावकलाई हम्मे हम्मे पर्दछ । हजारौ हजारौ कार्यकर्ता जव मैदानमा उत्रिसके पछि उनीहरुको क्रियाकलाप नियन्त्रण गर्नु निकै कठिन हुन्छ । त्यहि कारण कैलाली घटना देखि महोत्तरी घटनासम्म घटेको छ । राज्य पक्ष्ँ पनि त्यसैको प्रतिकार हो वा शान्ति सुव्यवस्थाको नाममा ४ दर्जन भन्दा बढीको मृत्युको जिम्मेवार भई सकेको छ । चाहे त्यो ४६ सालको आन्दोल होस चो त्यो ६२÷६३ को आन्दोलन होस त्यस बेलाको आन्दोलनको भिडको नेतृत्व गर्दा अहिंसात्मक बनाउन जतिनै प्रयास गरे पनि सफल भएका छैनन । आन्दोलन जति पुरानो हु“दै गयो अपराधिक मानसिकतामा मानिसहरुले खेल्ने मौका पाउन थाल्छन । बेला बेलामा त्यस किसिमका आपराधिक घटनाहरु पनि बाहिर आउन थालिसकेको छन् । आन्दोलनकै बलमा कालाबजारीहरु सक्रिय भई सकेका छन, पेट्रोलियम पर्दाथ तस्करीको नाममा मानिसहरुलाई अमानविय यातना दिने कार्यहरु भईरहेका छन ।  

मधेश आन्दोलमा उठाईएका केहि विषयहरु मध्ये सञ्चार माध्ययममा आए अनुसार केहि सान्दर्भिक होलान केहि नहोलान । सान्दर्भिक देखिएका र तुरुन्त सुधार गर्न सकिने विषयहरुमा तुरुन्त निर्णय गरीनु पर्दछ । असान्दर्भिक मागहरुमा आन्दोलनकारीहरु पनि केहि लचक हुन आवश्यक छ । लामो समयदेखि चलेको आन्दोलनको कारण मुलकमा खाना पकाउनकोलागि ग्यास, सवारी साधनकोलागि ईन्धन,  विरामीकोलागि अत्यावश्यक औषधिको अभाव छ । स्पष्ट रुपमा भन्नुपर्दा मुलुक डरलाग्दो मानविय संकट तर्फ उन्मुख हु“दै छ । हामी सिरिया र यमनको बाटोतर्फ धेकिलिदै छ । यसको जिम्मेवारी सबै दलका शिर्ष नेताहरुले लिनु पर्दछ । हामी सबैले राष्टवादको परीक्षा दिने बेला भएको छ । भाषणमा मिठो राष्ट्रवादी कुरा गर्नु भन्दा राष्ट्र र राष्ट्रियताकोलागि सबैले निर्णायत्मक कार्य गरी राष्ट्रवादको परीक्षा दिन आवश्यक छ । 

सुधिर भद्र
२०७२ कार्तिक ३० गते
sudhirhtd@yahoo.co.uk

परिवर्तनको लालसा

कसैको व्यवहारमा परिवर्तन
कसैको हैसियतमा परिवर्तन
सबै तिर परिवर्तन मात्र देख्दैछु ।
खोई कहिले आउने हो म मा पनि परिवर्तनको ललासा ।

कसैको बोलीमा परिवर्तन
कसैको ज्ञानमा परिवर्तन
सबै तिर परिवर्तन मात्र देख्दैछु ।
खोई कहिले आउने हो म मा पनि परिवर्तनको ललासा ।

यर्थाथमा बाचेको जुगौ भईसक्यो
यथास्थितिमा रमाएको धेरै भईसक्यो
सबै तिर परिवर्तन मात्र देख्दैछु ।
खोई कहिले आउने हो म मा पनि परिवर्तनको ललासा ।

फरककोणहरुले चिच्याएर कान खाईसक्यो
फरकधारहरुले जिस्काएर हैरान पारिसक्यो
सबै तिर परिवर्तन मात्र देख्दैछु ।
खोई कहिले आउने हो म मा पनि परिवर्तनको ललासा ।

सन्तुष्टिको मापन धेरै भो जस्तो छ
असन्तोष गर्भमा नै हराउन थालेको छ
सबै तिर परिवर्तन मात्र देख्दैछु ।
खोई कहिले आउने हो म मा पनि परिवर्तनको ललासा ।

सुधिर भद्र
२०७२ साउन ३ गते
sudhirhtd@yahoo.co.uk

विपतमा विवेक हराएपछि

सप्तरीका चन्द्रकान्त चौधरी, अध्ययनको शिलशिलामा राजधानीमा भर्खरै छिरेका हुन । मकवानपुरमा रोजगररत चौधरी थप अध्ययनकोलागि काठमाण्डौ हानिएका थिए । पा“च महिने काखे छोरा, श्रीमती र बुढी आमालाई छोडेर उनी राजधानी पुगेका थिए । वर्तमानमा केहि कष्ट व्यहोरे भविष्यमा आफ्ना सन्ततिले सुख पाउछन भन्ने आशमा उनी केहि दुःख गरेर भएपनि अध्ययनकोलागि काठमाण्डौ गएका हुन । परीवारसंग छुट्टिएर बसेको केहि महिनमा नै उनले ठूलो विपतको समाना गर्नु पर्यो । गत वैशाख १२ गतेको भुईचालोमा उनी कालोपुलको तीन तले घरको दोश्रो तलामा खाना खाईरहेका थिए ।

 

आफू भाडामा बस्ने घर नराम्ररी हल्लिए पछि उनले भुईचालो गएको पत्ता पाए । घर वरिपरी कोलाहल मच्चियो, बालवालिका र महिलाहरु रुन कराउन थाले, ठूलो भुईचालोको पराकम्पनहरु बारम्बार आईरहे । चौधरीको शरिर काठमाण्डौमा भए पनि मन उनको घरतिर हुन थाल्यो । उनले आफ्नो काखे बच्चा, श्रीमती र आमालाई सम्झन थाले । बारम्वार फोनको प्रयास गरे, तर त्यो पनि सफल हुन सकेन । बेला बेलामा भुकम्पले बनाएको विध्वशंको खवर उनको हाते एफ.एम. मा बज्न थाली सकेको थियो । समाचारहरुले उनको मन निकै आत्तिएर धेरै पटक फोन सम्पर्कको प्रयास गर्दा बेलुका उनको परिवार सकुशल रहेको जानकारी पाए ।

 

त्यसपछि उनलाई काठमाण्डौ बस्न मन लागेन । त्यसको भोलिपल्ट उनी घर आउनकोलागि बल्खु पुगे त्यहा“ उनले विपतमा विवेक हराएका मानिसहरुको एक झुण्ड नै देख्न थाले । त्यहा“ समान्य भन्दा सामान्य पनि मानविय विवेकता व्यवसायीहरुमा देखिएन । धेरै पसलहरु त बन्द नै थिए, खुलेका पसलहरुको मुल्य पनि आकाशिदो थियिो । कुनै कानूनको उपस्थिति थिएन । काठमाण्डौबाट हेटौडा आउन सामान्यतः यातायातको साधनहेरी ३ देखि ५ सयसम्म एक जनाले भाडा तिर्नु पर्नेमा उनले २५ सय तिरेर रात्री बसमा उभेर हेटौडा आए ।

 

भुकम्प र त्यसको पराकम्पनसंगसंगे राजधानीमा अस्थाई रुपमा बसोवास गरेका चन्द्रकान्त चौधरी जस्तै हजारौ मानिसहरुले भोग्नु परेको साझा समस्या थियो । तर त्यसको नियमन गर्ने निकाय मौन थियो । मानिसहरुले खानुसम्म दुख खाईसके पछि दुई तिन दिन पछि सरकार र यातायात व्यवसायीहरुले केहि विवेकताको प्रयोग गरी त्यस किसिमको गैर कानूनी क्रियाकलाप गरे कारवाही गरीने सूचना प्रवाह गरे ।

 

हजारौ मानिसको मृत्यु हुने यो अकल्पनिय दैवी प्रकाये अवश्य पनि ठूलो हो । यसको व्यवस्थापनमा वर्तमान सरकार र त्यसका मन्त्रीहरुको भूमिका प्रभावकारी देखिएन । यसमा नेपाली सेना र नेपाल प्रहरीको भूमिकालाई हामी सबै नेपालीले आत्मसात गर्नु पर्छ । सरकारको कार्यशैली विशेषगरेर नेतृत्व गरी रहेका प्रधान मन्त्री स्वदेशी तथा विदेशी समकक्ष्ँिहरुसंग प्रष्टरुपमा प्रस्तुत हुन सकेको देखिएन । उनी आफै भन्दा पनि बढी कसैबाट चलाईएको देखियो । अझ विशेषगरेर भारतीय सेना र भारतीय संचार माध्याममा अंकुश लगाउन नसक्नुले पनि उनको उचाई घटाएको थियो । एउटा सार्वभौम सम्पन्न राष्ट्रको प्रधानमन्त्री,गृहमन्त्री जस्ता महत्वपूर्ण निकायका उच्च पदस्त व्यक्तिले विदेशी संचार माध्यममा उनीहरुकै भाषामा अन्र्तवाता दिएको कति पनि सुहाएको थिएन ।

 

भारतीय संचार माध्यमहरु नेपालका प्रधानमन्त्री र गृहमन्त्रीलाई उनीहरुको कुनै एक प्रान्त सरकारका मन्त्री सरह कुनै सामान्य कुटनैतिक मर्यादा पनि नराखी प्रश्न सोधीरहेको थिए । हाम्रा प्रधानमन्त्री र गृहमन्त्री पनि उनीहरुको उत्तर हिन्दी भाषामा गर्वका साथ दिई रहेका थिए । उहा“हरुको अंग्रजी कमजोर भएर हो वा उहा“हरुलाई हिन्दी प्यारो भएर त्यसो गरेको हो थाहा भएन । अंग्रजी साथै अप्ठ्यारो लागे नेपालीमा मात्रै भएपनि उत्तर दिए हामी सबै नेपालीहरुको शिर उचो हुने थियो होला ।

 

भारतीय सेनाको हालीमुहाली त्यसमा चिनीया पक्षको चासो र बेलायती सेनाको सहयोग अश्विकारले गर्दा पनि वर्तमान सरकार अन्तराष्ट्रिय बृतमा अलि कमजोर देखिएको छ होला । नेपाली सूरक्षा निकायको समय समयमा सृदृढिकरण नगरीएको भए अझ ठूलो संकट आउन सक्ने थियो । गोंगवुमा र भक्तपुरमा गरिएको जीवतै उद्दार र अन्य क्ष्ँेत्रमा नेपाली सूरक्ष्ाँ निकायले सिमित श्रोत र साधानमा गरेको कार्य सबैले प्रशंसा गरेका छन् ।

 

भुकम्प पछिको व्यवस्थापन कार्य तुलनात्मक रुपमा राम्रै देखिएपनि दाताहरुले सकारी क्षेत्रको विश्वास पाउन सकेको छैन । प्रधानमन्त्री राहतकोषमा उल्लेख्य रुपमा सहयोग जम्मा हुन सकेको छैन । नीजी क्षेत्रहरु आ—आफ्नै किसिमले सहयोग एवम् उद्दारमा जुटेका छन् । उनीहरुको उद्दार र उद्दार सामग्रीको नियमन कसले र कसरी गर्ने हो यसको उत्तर स्पष्ट कसैसंग छैन । ठूला व्यवसायीक घरानाहरुले बिभिन्न संख्यामा घर निर्माण गर्ने कुराहरु आई रहेको छ । त्यसको जानकारी राष्ट्रय सरकार वा स्थानीय सरकारलाई छ कि छैन, पत्र पत्रिकामा मात्र प्रचार वाजी भएको हो कि । पत्रकार सम्मेलन गरेर गर्ने भनिएको करौडौको सहयोग गरिएको छ वा छैन यसको नियमन कसले गर्ने हो ।

 

तर जे होस आपतको वेला हलिउडको विश्व विख्यात अभिनेत्री एवम् गोर्खा सैनिक आन्दोलनका सहयोगी जोयना लुम्ले , विश्व विख्यात फुटवलर क्रिष्टियानो रोनाल्डो, वलिउडका महानायक अभिताभ बच्चन लगायतकाले नेपालीहरुको सहयोगकालागि जुटेका हात अवश्य पनि हाम्रालागि गौरवको विषय हो । नेपाली कलाकारहरुले पनि आ—आफ्नो क्ष्ँेत्रबाट ढिलै भएपनि गरेको सहयोग राम्रै छ ।

हाम्रो देश बाढी पहिरोबाट जोखिम युक्त मुलुकको रुपमा त परिचित छदैछ । त्यस संगसंगै भुकम्प पनि थपिएको छ । संकटहरु कहिले कुन वेला आउन सक्छ भन्ने कुरो कसैलाई अग्रीम जानकारी हु“दैन । महत्वपूर्ण कुरा के हो भने त्यसको व्यवस्थापन हो । संकट व्यवस्थान गर्न सके जस्तो सुकै विपत परे पनि विवेक हराउनु पर्दैन अन्यथा विपतमा फेरी विवेक गुमे भने भावि पुस्ताले हामी देखेर हास्ने छ ।

 

सुधिर भद्र
२०७२ जेठ १८ गते

sudhrihtd@yahoo.co.uk

सिंघे भ्लोनलाई अग्रीम श्रद्धाञ्जली

हेटौडा उपमहानगरपालिका २७ नं वडा बासामाडी शेरशेर का १४ वर्षिय वालक सिंघे भ्लोन चार महिनादेखि टाउको दुख्ने व्यथाले थलिएका छन् । उनी परिवारको नवौं सन्तान मध्येको माहिला छोरा हुन, उनी पछिका तीन सन्तान छन् । बसामाडीबाट ४ घण्टा उकालो लागेपछि उनको गा“उ पुगिन्छ । १० वर्षको उमेरमा काठमाण्डौमा गलैचा बुन्न पुगेका सिंघे शरिर थलिएपछि गा“उ फर्केका हुन । उनको टाउको एकदम दुख्ने, दुखाई सहन नसकेर घोप्टो परेर आमाको काखामा रोएर बस्ने उनको दैनिकी छ । दुखेको बेला बान्ता पनि आउने गर्छ । टा“उको दुख्ने व्यथाले धेरै च्यापेपछि बसामाडीका उनको नातापर्ने एक जना दिदीलेले आ“खा अस्पतालमा उपचारको लागि ल्याएका थिए । आ“खामा कुनै समस्या नदेखिएपछि उनलाई सीटि स्क्यान गर्नु पर्ने सल्लाहा अनुसार सिटी स्क्यान गराउदा उनको टाउकोमा ट्युमर देखिएको हो । उपचारकोलागि करिव एक लाख लाग्ने चिकित्सकहरुले बताएपछि परिवारका सदस्यहरु हरेश खाएर घरमा बसेका छन् ।

जाडोमा एक सरो कपडाको पनि अभाव भएको अवस्थामा उनको परिवारलाई यो उपचार खर्च ल्याउन असम्भव छ, कसैले सहयोग गरे बा“च्ला नत्र यो त्यसै मर्छ होला उनका परिवार तामाड्ड भाषमा चिन्ता मिश्रीत स्वरमा भन्दै थिए । आफन्तको सर सहयोगले भरतपुरमा परीक्षण गराउ“दा टाउकोको भित्री भाग(मगज)मा सिड्डो सुपारी जस्तो मासुको डल्ला देखिएको छ । जुन बिस्तारै बिस्तारै ठुलो हु“दै गई दिमाग र अन्य नसाहरुलाई चेप्दै गएको छ । जस्ले गर्दा उनको दृष्य क्ष्ँमतामा कमि हुनुका साथै टाउको दुखाई पनि बढ्दै गएको छ । चिकित्सकहरुका अनुसार उनको शल्यक्रिया १५ दिन भित्र गरी सक्नु पर्ने छ । अन्यथा उनको जीवनले लामो समयसम्म निरन्तरता पाउने सम्भावना कम छ ।

“आमा न्हानन थोबो स्वहाजी, ङादा मन लदोजी” आमा एकदम टाउको दुख्यो मलाई औषधि ल्याई दिनुस, तामाड्ड भाषा मात्र बुझ्ने उनको आमालाई भ्लोनले आफ्नो दुखाई सहन नसकेपछि रोएर याचाना गर्दै थिए । जति सुकै चन्चल, जति सुकै बदमास, जति सुकै घुमन्ते भए पनि पिडाको बेला बच्चाहरुको साहारा भनेको आमा नै हो । उनीहरुलाई आफ्नो आमाले जे पनि गर्न सक्दछ, चाहेको जे पनि ल्याई दिन सक्छ, दुख परेको जे पनि हटाई दिन सक्छ जस्तो लाग्दछ । सिंघेले त्यहि आशले आफ्नो आमालाई गुहारी रहेका थिए । उनको नजिकिदो मृत्युबाट कसैले नसके पनि मेरो आमाले त मलाई बचाउछ होला भन्ने आशमा आमाको काखमा लुटुपुटु गरेर रोई रहेका थिए ।

“फान्ला जा, थाकाराको कोला” निको हुन्छ छोरा नरोउ भन्दै आमाले स्नेहको हातले उनको टाउ“को मुसारी रहेका थिए । आमा मन मनै मेरो छोराको नजिकिदो मृत्युसंग कसरी लडने होला भनेर भक्कानिदै उनलाई सम्झाउन खोजी रहकी थिईन । उनको हातमा कुनै दिव्य शक्ति भए मेरो छोराको टाउको मुसारेर भए पनि त्यो मासुका डल्ला फाल्न पाए मेरो छोरा बच्थ्यो होला भन्ने उनी कल्पाना गरी रहन्थिन ।

हेटौडा वजार आईपुग्न नै खर्च अभावका कारण चार महिना लागेका ति बालकले थप उपचारको लागि के गर्लान का“हा जाला के गर्लान । पुषमा बढेको जाडोमा फित्ता चुडिन लागेको म्याजिक चप्पल, चार घण्टा हिडेर पसिना र धुलो टा“सिएर कालो माटोको तह तह परेको कुर्कुच्चा, सानो भएर नलि खुट्टा सम्म पुग्न लागेको पाईन्ट, एक सरो पहेलो भेष्टमा उपचारकोलागि हेटौडा आईपुगेका ति बालक थप उपचारको खोजिमा छन् । छोरा जाडो भएर खुम्चिएको देखेपछि आमाको स्नेह थामि नसक्नु भएर आफूले ओडीरहेको तामाड्ड समुदायका महिलाहरुले आड्ने रातो पछौरा छोरालाई ओडन दिई आफू जाडो बाट बच्न दुई हात बाधरे बसिन । रुन्चे मुख लगाएका ति बालक थप उपचारकोलागि सहयोगीहातहरुको खोजीमा छ । केही संघसंस्थाहरुले सहयोग रकम उनको परिवारलाई हस्तान्तरण गरेका छन् जुन उनको औषधि खरिदकोलागि मात्र पुग्ने देखिन्छ । शल्यक्रियकालागि आवश्यक ठूलो रकमकोलागि ठूलै धन र मन भएको मानिसको आवश्यकता छ ।

चार महिनादेखिको टाउको दुखाईले उनको शरिर शिथिल भएको छ । आखा“ले एक हात पर सम्मकोमात्र चिज बस्तु देख्न सक्दछ त्यो पनि स्पष्ट छैन । बोली मधुरो छ । भरतपुरमा दुखाई कमगर्ने औषधि खाए पछि उनको चार महिना देखिको टाउको को पिडा क्ष्ँणिक समयकोलागि कम भए पछि उनको ओठमा केहि लजालु मस्कान देखिएको थियो । अवको १५ दिन भित्र उपचार प्रकिया केहि शुरु भएन भने त्यो मुस्कान केहि दिनको लागि मात्र हुनेछ । उनका बावु परिवारमा त्यत्ति चासो नदिने धेरै समय वन तिर नै हराउने भएकोले परिवारको सम्पूर्ण जिम्मेवारी आमालाई नै छ । तर आमा बेसाहारा छिन चाहेर पनि केहि गर्न सकिरहेकी छैनन । गा“उ घरकै विद्यालयमा सामान्य शिक्षा दिनु बाहेक उनीहरुका अभिभावकले केहीगर्न सकेका छैनन । चामलको मुख कहिले कहि देखिने घरमा पौष्टिक तत्वको आश गर्नु वेकार छ । त्यहि भएर होला हेटौडामा सिंघेले दुघ र दुनोट खादा निकै रमाई रमाई खाईरहेका थिए । लाग्थ्यो उनले त्यो खाजा वर्षौ पछि पाएका थिए । अव कहि कतैबाट उनको परिवारले सहयोग पाए उनले फेरी नया“ जीवन पाउन सक्लान अन्यथा मन अमिलो पारेर भएपनि भन्ने पर्छ सिंघेलाई अग्रिम श्रद्धाञ्जली ।

सुधिर भद्र
२०७१ माघ १५ गते

sudhirhtd@yahoo.co.uk

गल्ति गर्नेलाई दण्ड कस्ले दिने

विहानको ९ः३० को समय राजधानीको सातदोबाटो महालक्ष्मीस्थान चोक सवारीको चापाचाप । छिनमा रोकिने र छिनमा चल्ने गर्दै विस्तारै हिडदै गरेको रातो रंगको हेटौडा काठमाण्डौ चल्ने सुमोमा यात्रारत सवारी चालक सहित हामी ४ जनाको टोली । राजधानीमा कार्यरत साथीहरुको मांग अनुसार हेटौडा, कुलेखानी, काठमाण्डौ रुटमा गाडी चलाउन सक्ने अनुभवी सवारी चालक सहितको सवारी रिजर्भ गरी काठमाण्डौबाट हेटौडाकोलागि हिडिएको थियो । हिेडेको केहि समयमा नै महालक्ष्मीस्थानको चोकमा हाम्रो रातो सुमो र हरियो रड्डको स्कुटरका चालकबीच सामान्य असमझदारी भयो । उ अगाडी जाने की उ जाने भन्ने विषयमा असमझदारी भई गाडी पनि अलिकति अगाडी बढेर रोकियो र स्कुटर पनि केहि अगाडी बढेर रोकियो । सामान्य भाषामा भन्नुपर्दा हामी पनि कहिलेकाही अगाडी हिड्दा को अगाडी जाने भन्ने विषयमा झुक्किए झै हाम्रो सवारी साधन पनि त्यसरी नै झुक्कियो ।

 

मंगोलियन अनुहारका अधवशैं स्कुटर चालक बिस्तारै हाम्रो गाडीको चालक भए निर आई पुगे, आ“खा देख्दैनस भन्दै उसले गर्न सक्ने गालिको वर्षात गरे । हाम्रो चालक शायद धेरै नै सोझो भएर होला न गालीको कुनै प्रतिवाद गरे न उनको मुखबाट कुनै स्पष्टिकरण आयो । लामो समयसम्म सुनेर सुन्न नसकिने गालिले निरन्तरता पाउ“दै गएको अवस्थामा सडकमा हाम्रो गाडी पछाडी अन्य धेरै गाडीहरुको लाईन लागी सकेको थियो । गालीको क्रम एक छिन रोकिएपछि शुल्यता छायो, त्यही मौकामा हाम्रो गुरुजीले गाडी अगाडी बढाए उसले गाडीको पछाडी पट्टी भागमा मुडकी बजारे । गाडीको शिसा त केहि भएन तर उनको घडी भुईमा खस्यो । उनी घडी खोज्न तिर लागे, स्थिती समान्य भएको होला भनेर हाम्रो गाडी अगाडी बढयो ।

 

हाम्रो गाडी विस्तारै महालक्ष्मीस्थान परको अर्को चोकमा केही बेर जाममा प¥यो । त्यही समयमा हाम्रो गाडीको अगाडी शिसामा केहि ठोकिएको जस्तो आवाज आयो । अगाडी हेर्दा अघिकै मानिस हेलमेटले शिसामा प्रहार गर्दै रहेछ । उनी फेरी रिसले ठूला ठूला आ“खा पल्टाउ“दै हाम्रो चालकलाई मारदिन्छु गाडदिन्छु भन्दै गाडी वरीपरी घुमेर हेलमेटले प्रहार गर्दै थिए । सायद गाडी बलियो थियो क्यारे हेलमेटको प्रहारबाट पनि कुनै समानको क्षत्ति भएन् । उनले लुकिड्ड ग्लास तिर पनि प्रहार गरे । दुवैतिरको लुकिड्ड ग्लासमा पालैपालो प्रहार गरेर दुबैमा क्षत्ति पु¥याए । व्यस्त सडकमा गाडी निकै जाम भई सकेको थियो । हामी गाडी भित्रै थियौ । त्यत्तिकैमा प्रहरी आईपुग्यो, प्रहरीको सामु पनि उ हाम्रो सवारी चालक तर्फ झम्टदै थियो ।

 

सडकमा निकै भिडभाड भएको र कुनै ठूलो अप्रिय घटना घटनसक्ने सम्भावनालाई मध्यनजर गर्दै हाम्रो गाडीलाई सातदोबाटो प्रहरी प्रभाग लगियो, हामी पनि गाडीसंगै गयौ । प्रहरीको सूचना सम्प्रेषणको कमि हो वा के कारणले हो हाम्रो गाडी त्यहा“ पुग्दा घटनाको बारेमा केहि जानकारी थिएन्, हामीसंगै गएको प्रहरी जवानले पनि राम्रोसंग विस्तार लगाउन सकेन । त्यत्तिकैमा अघिको मानिस फेरी गालि गर्दै आईपुगे, आउने बित्तिकै हाम्रो चालकलाई खुट्टाले प्रहार गरे । प्रहरी प्रभागमा प्रहरीकै सामू प्रहार गर्न सक्नु उनको साहस पनि ठूलै थियो । प्रहरीका साथीहरुले उनको प्रहारलाई तत्काल बचाव गरी दुवैजनालाई सुरक्षित स्थान तर्फ लगे ।

 

हाम्रो सवारी दर्ता भएका समितिमा फोन सम्पर्क गरियो, जिम्मेवार पदाधिकारीहरुले आफै मिलाएर आउनु भन्ने आदेश गुरुजीलाई दिए । आफ्नो समितिको गाडीमा तोडफोड भएको छ, आफ्ना सदस्य साथीहरुमाथि हातपातको प्रयास भएको अवस्थामा समितिहरुको सक्रियता प्रभावकारी देखिएन् । सानो मागमा ठूलो विरोधका कार्यक्रमहरु गर्न सकिनेले आफ्ना सदस्यहरु प्रति गरिएको यस्तो अमानविय व्यवहारमा आवाज अठाउन नसक्नु ठूलो गल्ति हो ।

 

केहि समय पछि ती व्यक्तिका आफन्त आए, आफ्नो गाडी दर्ता भएको समितिबाट कुनै सहयोग नपाएपछि हाम्रा चालक पनि केही रिपोर्ट गर्न सकेनन् । उल्टै ति व्यक्तिले आफ्नो स्कुटरलाई हानेर भाग्न खोजेको आरोप लगाउन थाले । अन्ततः कसले के अपराध गरेको हो, को बढी दोषी हो छुट्टीदै नछुट्टी दुवै आ— आफ्नो बाटो लागे । ट्राफिक व्यवस्थापनमा नाम कमाएका सीताराम हाछेथु पनि त्यहा“ आईपुगेका थिए । उनले यो ट्राफिकको नभई प्रहरीको काम भएकोले रिर्पोट गरे कारवाही अगाडी बढाउने आस्वास्न दिंदै थिए । तर सवारी समितिको उदासिनताका कारण एउटा निर्दोष व्यक्ति त्यसै पिडित हुनु प¥यो । उनको पिडामा कसैले साथ दिन सकेन । यदि समिति सक्रिय भएको भए आज जुन व्यत्तिले बीच सडकमा जुन किसिमको तमासा देखायो, त्यस्तो तमासा देखाउने आट फेरी गर्न सक्दैन थियो ।

 

भविष्यमा पनि यस्तो गल्ति फेरी दोहरीन सक्ने हुनाले नसिहतको रुपमा भए पनि सानो भन्दा साना सजाय दिनु पर्ने कुरा समितिमा राख्यौ । स्थानीय केटाहरुस“ग के दुश्मनि लिनु, हाम्रो गाडी त्यहिबाटो भएर गुडी रहनु पर्छ भन्ने किसिमको अभिव्यत्ति आए पछि हामी जानाजान अपराध गर्ने व्यक्ति खुलेआम निर्दोष भएर हिडेको हेर्दै फर्कियो । हामी चढेको गाडी मर्मतकोलागि गयो र हामीलाई लिनकोलागि समितिको अर्को गाडी आईपुग्यो । अर्को चालकले घटनाको बेलि बिस्तार थाहा पाए पछि उनी जोशिएर भन्दै थिए म भएको भए आफूले पनि पिटाई खान्थे होला तर त्यसलाई पनि छाडदिन थे..........। हाम्रो हेटौडासम्मको यात्रा भरी त्यही घटनाको विश्लेषणमा बित्यो । प्रहरीले सक्रियता देखाउनु पर्ने थियो कि, समितिले सक्रियता देखाउनु पर्ने थियो कि, चालक आफै अगाडी आउनु पर्ने थियो कि वा हामीसंगै भएको नाताले हामी आफै अगाडी बढनु पर्ने थियो भन्ने विषयमा छलफल चल्यो । अन्तमा जसले गल्ति ग¥यो उसलाई कुनै कारवाही नभएकोे त्यसले फेरी अर्को सवारी चालकलाई अवश्य पनि यस्तो घटना दोह्रयाउने निष्कर्षमा हामी पुग्यो ।

 

सुधिर भद्र
२०७२ साउन ३ गते
sudhirhtd@yahoo.co.uk