सरल एवम् सफल एन्जिला

हाम्रो घर समाजका प्राय धेरै जसो घरको परिवेशको चित्रण एन्जिलामा गरिएको छ । धेरै घरपरिवारका वालवालिकाहरु अभावमा हुर्किएका हुन्छन । यस्ता परिवेशमा हुर्किएका सबै सफल हुदैनन । कति त्यहि गाँउ घरको चार सिमाना पनि पार नगरी त्यसैमा रमाई जीवन त्याग गर्छन । त्यस मध्येका केहि एन्जिला जस्तो सफल बन्न सक्छन । नेपाली राष्ट्रिय महिला टोली क्याप्टेन एन्जिला तुम्बापो सुब्बाको जीवनीमा आधारीत चलचित्र एन्जिलाले २ घण्टा ३० मिनेट दर्शकलाई राम्ररी बाधेर राख्न सफल भएको छ । 

शुरुको केहि घण्टा लिम्वु परिवेशको चित्रणमा ईलाम वरपरको गाँउ घर समेटिएको छ । गाँउ घरमा हुने सामाजिक गतिविधि संस्कति एवम् कुसस्कृति सामान्य ढंगले देखाईएको छ । मदिरा पान, बहु विवाह, घरेलु हिंसा आदि कुराहरु समाजमा अझै पनि छन् । त्यसैलाई जस्ताको तस्तै देखाईएको छ । आफ्नो गाँउ घरमा उपलव्ध साधन र श्रोतको भरमा पनि आफ्नो मनमा लागेको ईच्छा पुरा कसरी गर्न सकिन्छ भनेर देखाईएको छ । सानै देखि फुटबल खेल्न धैरे चाहना राख्ने एन्जिला र उनकी दिदीले मोजाको बल बनाएर खेलेको देख्दा अलि पाका मानिसहरुले आफूले पनि सानो बेलामा मोजाको बल बनाएर खेलेको याद आउछ होला । खेलको ईच्छा भएपछि त्यसको चाहना मेटाउन जुन ठाउ“मा पनि अभ्यास गर्न सकिन्छ भन्ने कुरा उनीहरु बालापनमा घर बारीको काम गर्दा, सुन्तला टिप्दा, फर्सी टिप्दा पनि फुटबलको अभ्यास गरेका छन । 

आमाको मायाको एकदम सजिव चित्रण गरिएको छ । घरपरिवारलाई वास्ता नगर्ने बावु भएपनि साना नानी बावुहरुलाई कसरी हुर्काए, हर्काउन के कस्तो समस्या आई प¥र्यो र बच्चाहरुकै खुशीको लागि कस्तो कस्तो निर्णय लिनु पर्दो रहेछ भनेर देखाईएको छ । घर भाडा तिर्न नसकेर आफूले लगाई रहेको तिलहरी दिएर काखका नानीहरु बोकेर हिडेको दृष्य एकदम मर्मशपी छ । गा“उ छिमेक र घरपरिवारको दवावमा उनले छोरीलाई फुटबल खेल्ने काम रोक्न भनेका दिए । काखमा लुटपुलिएर आ“खामा आ“शु राख्दै छोरीले आफूलाई फुटबल खेल्न दिन अनुरोध गरेपछि छोरीको ईच्छाको अगाडी केहि गर्न सक्दिनन् । आफ्नै खतरा मोलेर टाढाको नाता पर्ने बहिनीकोमा फुटबल खेल्नकोलागि छोरीलाई काठमाण्डौ पठाउछिन । 

काठमाण्डौ पुगे पछि एन्जिलाको शहरी संघर्ष शुरु हुन्छ ।
गा“उबाट फुटबल खेल्न मात्र आएको भनेर उनले त्यत्ति सहानभूति पाउदिनन् । घरायासी काम कोठा सफा गर्ने, खाना बनाउने, लृगा धुनेकाममा काठमाण्डौमा बसेका सानीमाको परिवारलाई सहयोग गर्नु परेको थियो । उनको मनमा फुटबल खेल्ने चाहना मरेको थिएन । आमाले काठमाण्डौ जाने क्रममा हातमा पैसा राखि एउटा सानो मोबाईल किन्नु भनेर दिएका थिए । त्यहि पैसाले एक दिन मोबाईल किन्न जा“दा खेलकुद सामग्री बेच्ने पसल देख्छिन । उनको मनमा उकुस मुकुस्एिर रहेको फुटबल खेल्ने चाहना पुनः प्रस्फुटित हुन्छ । एक दिन मोबाईल किनेर बा“की रहेको पैसाले जर्सी कट्टु किन्न पुग्छिन र सोही पसलेलाई फुटबल खेल्ने ठा“उ सोध्छिन । उनले शसत्र प्रहरीको हल्चोकको खेल मैदानमा खेल्न पाईने भनेर लग्दिन्छन । शसत्रका प्रहरी निरीक्ष्ँकले गा“उबाट आएको सोझी केटी र उनको फुटबल खेल्ने लागाव देखेर एक मौका दिन्छन । उनी आत्तिएर राम्रो खेल दृखाउन सक्दिनन । मन भित्र पिडा बोकेर घर फर्कि रहेको बेला पाहुना बसेको घरबेटीले पनि राम्रो व्यवहार नदेखेपछि उनी त्यो घरबाट बाहिर निस्किन्छिन ।

कहा“ जनो के गर्ने भन्ने केहि थाहा नभएको अवस्थामा काठमाण्डौको सडक र सडकमा हिड्ने मानिस नै उनको साथी हुन्छ । जुन कामकोलागि आमासंग आमाको विश्वास जितेर गा“उबाट काठमाण्डौ आएको हो त्यो पुरा नगरी घर फर्किन मन लागेन । उनी फेरी एक पटक एक मौका माग्न उनै प्रहरी निरीक्षकका जाने निष्कर्षमा पुग्छिन । दोश्रो पटक उनले खुलेर आफ्नो गेम देखाउन पाउ“छिन र उनी छनौटमा पनि पर्छिन । आफनो मेहनत र आमाको उत्प्रेरणाले गर्दा शुरु भएको उनको खेल यात्रा राष्ट्रिय टिम हु“दै अन्तराष्ट्रिय क्लव सम्म पुग्छ । उनै निरीक्षक उनको गेमबाट प्रभावित भएर एन्जिला शसत्र प्रहरीको जागीरे पनि हुन्छिन । 

कहिले रक्सि बेचेर, कहिले चिया बगानमा काम गरेर कहिले बारीमा काम गरेर छोरा छोरीको खर्च र खुशी पुरा गर्न खटि रहने आमाको रुपमा सृजना सुब्बाको अभिनय अब्बल छ । छोरीलाई उर्जा थप्ने र छोरीको प्रेरणाको श्रोत बनेर उनले राम्रो काम गरेकी छिन । उको अभिनयमा सबैले आफ्नो आमालाई स्मरण गर्छन ।  जन्म दिने बुवाको रुपमा देखिएका माआत्से गुरुगंले आफ्नो भूमिकामा पूर्ण रुपमा न्याय गरेका छन् । हामीलाई हेर्दा पर्दाको बुवा नभर्इं एन्जिलाको आफ्नै बुवा जस्तो लाग्ने बनाएका छन् । दयाहागं राई बिहिरी रुपमा कडा भए पनि मनले नरम बावुको रुपमा देखिएका छन् । छोरी सफल भए पछि उनालई प्रदान गरिएको प्रमाण पत्र सबैलाई देखाउ“दै हिड्छन् । गाउ“घरमा सबैका बा आफ्ना सन्ताको प्रगति देखाउन तल्लिन हुन्छन । उनले सबैका बा को प्रतिनिधित्व गरेका छन् । विजय बराल र बुद्धि तामागले पनि उर्जा थपेका छन । 

एन्जिलाको भूमिकामा रहेका स्वयं एन्जिालाको पनि दमदार अभिनय रहेको छ । काठमाण्डौमा बस्ता शुरुवाती दिनहरुको सघर्षले सबैको मन छुन्छ । थोरै पैसाले पुरा महिना टार्नु पर्ने अवस्थामा बस भाडा र खाजा खर्चको मिलाउन कठिन अवस्थामा पनि दैनिक अभ्यास गर्ने हुटहुटी । एउटै सानो कोठामा बसेर खेल अभ्यास गर्नु पर्ने, जीवन खर्चको लागि दैनिक ज्याला मजदुरी देखि रेष्टुरेन्टमा वेटर काम गर्नु पर्ने, दशैंमा सबैजना घर जादा आफै एक्लै आमा सम्झेर बस्नु पर्ने जस्ता दृष्यहरुले सबैलाई भावुक बनाउछ । 

निर्देशक मिलन चाम्सले पनि राम्रो अध्ययन गरेर चलचित्र बनाएका छन् । व्याकराउण्ड म्युजिक, दृष्य, पोषाक एवम् सम्बादहरुको सहि समिश्रण गरेका छन् । शुरुवाती खेल अभ्यासको क्रममा रकम अभावको कारण पोषिलो डाईट खान पनि कठिन भएको अवस्था पार गरेकी चेली अहिले राष्ट्रिय टिम डो¥याउदै छिन । सरल एवम् सफल एन्जिलाको बा“की खेल जिवन अझ प्रगतिमय होस भन्ने शुभकामना ।   

सुधिर भद्र
sudhirshrestha.htd@gmail.com
२०८१ चैत्र ४ गते 

किन खोजिदैछ फेरी राजा

 गत मंगलवार राजधानीमा बाक्लो भिड जम्मा भयो, हाम्रो राजा हाम्रो देश प्राण भन्दा प्यारो छ जस्ता नाराहरु घन्किए । यस्तै भिडले केहि वर्ष अघि गणतन्त्र मागेको थियो । राजा चोर देश छोड भनेको थियो । अन्तिम पटक राजाले सम्बोधन गरेर नारायणहिटी छाड्दा सम्बोधन पछि राजा बस्ने कुर्सिमा ठूलो तमासा भएको थियो । केहि वर्षको अन्तरलामा माग फेरीएको छ । उही जनता,उही स्थान तर मांग फेरीएको छ । 

२०६२÷०६३ को आन्दोलन पश्चात एक हर्ष थियो सबैमा, व्यवस्था परिवर्तन भयो अब सबै राम्रो हुन्छ,  देशको विकाशमा तिब्रता आउछ भन्नेमा । राजनैतिक क्रान्ति सफल भयो अव पालो आर्थिक क्रान्तिको भन्ने घारणाहरु सबैले व्यक्त गर्न लागेका थिए । प्राजातन्त्रको नाम फेरीएर अलि नया ब्राण्डिगं गरेर ल्याईएको गणतन्त्रमा जुन अपेक्षा गरिएको थियो त्यो चाहि पुरा हुन सकेको छैन । विश्वमा नै अभ्यास गरि रहेको प्राजातन्त्रको अनुभव नेपाली जनताले पनि गर्न पाए । आ—आफ्नो विचार र भावनाहरु स्पष्टसंग राख्न पाए । अहिले सरकारी कार्यालयहरु जांदा कर्मचारीहरुको नाम पढ्दा मिश्रित जनजातीहरुको सहभागीता देखिन पाईयो । महिलाहरुको पनि उल्लेख्य सहभागीता देखियो । पछिल्लो समयमा कोटा प्रणालीले गर्दा समान सहभागीतामा केहि सजिलो भएको छ । सामान्य सरकारी काम गर्न सदरमुकाम धाउन पर्ने बाध्यातालाई स्थानीय स्तरमा नै सरल पह“ुच गरी दिदा सेवाग्रहीहरु लाभान्वित भएका छन् । हालको तीन तहको व्यवस्थापकिय पद्धतीमा प्रदेश सरकारको भूमिकाचाही खासै देखिदैन । 

शुरुवाती वर्षहरुमा सात दल मिलेर सरकार चलाएका थिए । एक किसिमको प्रतिपक्ष बिहिन सरकार चलाएका थिए । केही गर्ने सम्भावना पनि बोकेको सरकार थियो । तर अफसोच यसमा पनि जनताले सोचेको जस्तो र चाहेको जस्तो हुन सकेन । सिमित व्यक्ति र नेताहरुका नजिकाले मात्र लाभ लिन सके ।  पार्टिहरु टुटने फुटनेका श्रृखलाहरु बढन थाले । जनताको भन्दा पनि व्यक्तिगत स्वार्थमा दलहरु केन्द्रित भएको देखिन थाल्यो । 

पछिल्लो पटक केपी वलीको सरकारले चुच्चे नक्सा ल्याएपछि सच्चा राष्ट्रवादी छविको रुपमा उनलाई हेर्ने गरेको पाईएको थियो । लभ यु केपी बा को क्रेज निकै बढेको थियो । अध्यादेशको राजनीति, पार्टी फुटाउने जोड घटाउमा उनको नामा आउन थाले पछि यो नारा अलि सेलाएको छ । भुटानी शरणार्थी प्रकरणमा संलग्न व्यक्तिहरु घमाघम पक्राउ पर्न थाले पछि जनातामा सरकारले निश्पक्ष छानविन गर्न लागेको भान भएको थियो । यस घटनामा संलग्न एक प्रमुख व्यक्ति पक्राउसंगै नया“ ट्वीस्ट आएपछि उनी प्रतिको सम्मानमा अलि घटेको जस्तो देखिन्छ । 

त्यसैगरी गिरीबन्धुको जग्गा प्रकरणमा उनी स्पष्टसंग प्रतिवाद गर्न पछि परेको देखिन्छ । रवि लामाछानेसंग सम्बन्धित कुराहरुमा पनि उनी प्रति नकारात्मक धारणाहरु देखिन थालेको छ । लामिछाने दोषी होलान तर अलि व्यक्तिगत नै गएको हो कि जस्तो नि भान पर्न थालेको छ । देशका विभिन्न स्थानमा विभिन्न क्ष्ँेत्रबाट अनुशन्धान बढाईएको छ यस्तै अन्यको हकमा भने कानूनी प्रक्रियामा केहि शिथिलता अपनाईएको आरोप उनलाई छ । 

अहिले कुलमान घिसिगंसंग सम्बन्धित विवादास्पद निर्णयहरु पनि चर्चामा छ । लोडसेडिगं हटाउन अहम भूमिका खेलेकोमा जनताहरु कुलमानलाई उदाहरणको रुपमा पेश गर्छन । उनको एकल प्रयासले मात्र भएको होईन होला तर उनको सक्रियतामा भएको कुरा हामीले मान्नै पर्छ । कुनै दलसंग उनी नजिक छ भनेर उनको सबै कामको नकारात्मक मात्र टिप्पणी गर्नु हुन्न । बिभिन्न बाहनामा सामान्य मर्यादाको पनि ख्याल नगरी सरकारले अपनाएको रबैया राम्रँे मानिएको छैन । स्पष्ट रुपमा व्यक्तिगन ईगो साधेको देखिएको छ । त्यसको मुख्य हतियार उर्जा मन्त्रीलाई बनाईएको देखिएको छ । 

काठमाण्डौ महानगरपालिकासंग पनि सरकारको सम्बन्ध त्यत्ति राम्रो देखिएको छैन । नेपालमा मात्र नभई विश्व मानसमा नै छोटो समयमा काठमाण्डौको मेयरको नाम चिनाउन उनी सफल भएका छन् । अपवादको रुपमा उनका कुनै कुनै अभिव्यक्तिमा अलि परिपक्व पन देखिएको छ । उनले काठमाण्डौमा देखिने गरी परिवर्तन चाहि अवश्य लाएका छन् । देखिने परिवर्तनका कारण नै सबै खाले नेतृत्वबाट यसै किसिमको परिवर्तनको अपेक्षा गरिएको छ । 

राजनैतिक नियुक्ति गरिएका व्यक्तिहरु भ्रष्ट्राचार र अन्य कसुरमा दोषी ठहरीएका छन् । धरै जसो राजनैतिक नियुक्ति विवादित छन् । आर्थिक लेनदेनको अडियो भिडियोहरु असरल्ल बजारमा छन् । सबैको मनमा एउटा प्रश्न छ राजनैतिक दलहरुले नियुक्त गरेका मानिसहरुले बदमासी गरे पछि त्यसको जिम्मेवार राजनैतिक दल एवम् त्यसका प्रमुख व्यत्ति हुने कि नहुने । आर्थिक हिनामिना सहमितिमा गरिएको हुन सक्ने आंकलन जनताले गर्न थालेका छन । पार्टिगत र  व्यक्तिगत स्वार्थकोलागि  विधान प्रक्रियालाई पुनरलेखन र मिलना गरिएको देखिन्छ ।

पछिल्लो पटकको आन्दोलनबाट ल्याईएको व्यवस्थाबाट पनि उल्लेख्य सुधार नदेखिएपछि जनताहरु विकल्पको खोजीमा छन् । विवेकशिल साझा पार्टि, राष्ट्रिय स्वतन्त्र पार्टि, बालेन साह, हर्क साम्पागं, दिनेश हमाल यसकै उदाहरण हुन । अहिले मुलुकले एउटा गतिलो अभिभावक खोजी गरी रहेको छ । जसको पर्यायको रुपमा राजालाई एक समुहले लिन थालेको छ । अहिलेको छिन्न भिन्न अवस्था प्रति वाक्क भएकाहरुको समूह बढदै छ । यो भिडमा कोहि देशका लागि छन, कोहि आफ्ना पार्टीको ब्राण्ड भ्यालु बढाउन छन, कोही व्यक्तिगत फाईदाका लागि छन् । सबैको सामूहिक बुझाई लामो समयसम्म नेतृत्वमा रहेकाहरुले केही फरकको अनुभव देखाउन सकने भन्नेमा नै हो ।  

सुधिर भद्र
sudhirshrestha.htd@gmail.com
२०८१ फागनु २२ गते 

पेसेन्ट इस अलवेज राईट !

भर्खरै सम्पन्न १ महिने अस्पताल व्यवस्थापन सम्बन्धि तालिममा सिकाईएको धेरै कुरा मध्ये एउटा महत्वपूर्ण कुरा पेसेन्ट ईस अल्वेज राईट अर्थात बिरामी जहिल्यै पनि सहि हुन्छन भन्ने थियो । जसरी व्यवसायीक क्षेत्रमा व्यवसायीक विज्ञहरुले कस्टमटर ईज अलवेज राईट भन्छन त्यसैगरी अस्पताल क्षेत्रमा काम गर्ने जो कोहिले पनि पेसेन्ट ईज अलवेज राईट भन्नु भर्छ भन्ने उहा“हरुको मान्यता थियो । 

कुरा ठिक पनि लाग्यो । तर अस्पतालमा काम गर्ने कर्मचारीहरुले कुन अवस्था सम्म बिरामीले गरेका सम्पूर्ण कार्यहरु ठिक छन भन्ने विषय पनि गम्भीर छ । सबै मानिसहरुको आ—आफ्नो आत्मसम्मान हुन्छ । कसैलाई पनि आफ्नो आत्मसम्मानमा ठेस पु¥याउने काम गरेको सह्य हुदैन । त्यो चाहे बिरामीको होस वा अस्पतालका कर्मचारी एवम् चिकित्सकको । यसमा दुवै पक्ष सतर्क हुनु पर्दछ । 

अस्पतालका कर्मचारी एवम् चिकित्सकहरु बिरामीको उपचार गर्न नै बसेको हुन्छ । चिकित्सकले उपचारमा सकेसम्म सफलता हासिल नै गर्न खोज्छ, भन्ने कुरा बिरामीले बुझ्ने गरी भाषमा चिकित्सकको बोलि व्यवहार र हाउभाउबाट झल्किनु पर्दछ । बिरामी आफू वा बिरामीको पक्षले मेरो बिरामीकोलागि चिकित्सक यति लागि परिरहेको छ भन्ने देखिएमा कुनै पनि अस्पतालमा चिकित्सक र बिरामी बिचको द्वन्द चल्दैन ।

बिरामीले चिकित्सकहरुको उपचार प्रद्धतीलाइ विश्वास गर्नु पर्दछ । सेवा वा केहि हदसम्म व्यपार पनि गर्न बसेका हुन सक्छन । त्यसलाई नकारात्मक चित्रण गरेर उपचारमा सहभागी भई रहयो भने सानो सानो त्रुटि पनि ठूलो लाग्न सक्दछ । उपचारको क्रममा हुने साना तिना समस्याहरु तत्काल सकारात्मक तरिकाले समाधान गर्नु पर्दछ । ठूलो समस्या आएमा समय लिएर बिभिन्न पक्षसंग सल्लाह गरेर सम्बन्धित निकायमा जानु पर्दछ । धेरै व्यवसायीक हुन थालेको देखियो भने कानूनी उपचारमा जानु पर्दछ ।

Picture: Google

विरामीले अपनाउन पर्ने सर्तकता

कुनै पनि कुरा दुई पक्ष बीचको सम्बन्ध एकदम सौर्हाद वातावरण छ भने जे जस्तो शव्द वा प्रश्न सोध्दा पनि सामान्य नै लाग्छ । यदि छैन भने सानो कुराले पनि ठूलो रुप लिन्छ । बिरामीले नाम दर्तामा आफनो परिचय दिदा खेरी देखि जाँच गर्ने स्थानमा सभ्य रुपमा प्रस्तुत हुनु पर्दछ । बिरामी र चिकित्कसको रुपमा भर्खरै परिचय भई कुरा कानी शुरु भएको अवस्थामा एक अर्कालाई राम्रोसंग चिन्न भ्याएको हुन्न । त्यस्तो अवस्थामा एक अर्काको काडा बोली दुवै पक्षलाई असामान्य लाग्न सक्दछ । त्यसैले संयम पु¥याएर बोल्नु पर्दछ । 

उपचार पाउनु बिरामीको हक हो । त्यहि उपचार गर्न नै चिकित्सकहरु आ—आफ्नो परिवार छाडेर खटिरहेका छन भन्ने बिरामीले बुझ्नु पदर्छ । हाम्रो जस्तो मुलुकमा चिकित्सकलाई थोरै भन्दा थोरै बिरामी हेर्ने वातावरण बनाएर उनीहरुको धेरै समय बिरामीलाई परामर्श गराउन सम्भव छैन । धेरै बिरामी हेर्दा हेर्दै, धेरै बिरामीहरुसंग बोल्दा बोल्दै थाक्न सकेका हुन्छ । त्यस्तो अवस्थामा आफ्नो वा आफ्नो बिरामीको बारेमा  चिकित्सकहरुलाई प्रश्नहरु सोध्दा नम्र भएर प्रस्तुत भई दिदा राम्रो हुुन्छ । आफ्नो रोगको विवरण र आफूलाई विगतमा लागेको रोगहरु वा अन्य कुनै कुराको एलर्जी भएमा सो को बारेमा राम्रो जानकारी चिकित्सकलाई दिनु पर्दछु । 

अहिले आर्टिफिसिल ईन्टलिजेन्सको जमाना छ । रोगको बारेमा विज्ञका जानु भन्दा पहिला ईन्टरनेटमा सो को बारेमा जानकारी लिने चलन छ । यो राम्रो पनि हो । यसको बारेमा उपचार गर्ने चिकित्सकलाई शेयर गर्नु राम्रो पनि हो । तर मैले यो रोगको बारेमा धेरै जानी सके भन्ने अहमताका साथ चिकित्सकका प्रस्तुत हुन भएन । यसरी प्रस्तुत हुंदा चिकित्सकले अझ खुलेर उपचार पु¥याउन सक्दैन ।

चिकित्सा क्षेत्रको अध्ययन महंगो छ । विपन्न परिवार र मध्यम वर्गिय परिवारका सन्ततीहरु बिरलै चिकित्सक भएका छन् । आफ्नो पढाईको लगानी कसरी उठाउने । आफ्नो पारीवारीक पृष्ठभूमी अनुसार खर्च कसरी व्यवस्थित गर्ने भन्नेमा चिकित्सकहरु केन्द्रित हुनु सामान्य हो । यस्तो क्रियाकलाले बिरामीको स्वास्थ्यम उपचारमा प्रत्यक्षवा अप्रत्यक्ष रुपमा केहि असर गरेको छैन भने ठिक छ । यसमा बिरामीले अनावश्यक विष उठान गर्नु हुदैन ।  तर बिरामीको स्वास्थ्यलाई नै असर पर्ने गरेर आर्थिक हितकोलागि मात्र चिकित्सकहरु केन्द्रित भएका छन भने त्यस विषयमा व्यक्तिगत रुपमा नभई तथ्य प्रमाण संकलन गरी सम्बन्धित निकायमा बोल्नु पर्दछ ।  

उपचार एवम् शल्यक्रियाको क्रमममा मानिसको शरिरीक वनावट र शरिरमा भएको अन्य रोगको कारण कम्पिलीकेशन आउन सक्छ । कुनै बेला अस्पताल एवम् चिकित्सकको लापरवाहिले पनि आउन सक्छ । यस्तो अवस्थामा सत्य तथ्य बुझेर लापरवाहि गरेको भए पनि सम्बन्धित निकायहरुमा पुगेर उजुरी हाल्नु पर्दछ । लापरवाहि भएको खण्डमा त्यसको क्षतिपूर्ति पाएको उदाहरणहरु पनि धेरै छ । 

अस्पताल कर्मचारी एवम् चिकित्सकले  अपनाउन पर्ने सर्तकता

कुनै पनि बिरामीको पहिलो उपचार भनेको अस्पतालको कर्मचारी र चिकित्सकको व्यवहार हो । अस्पतला पुग्ने बित्तिकै ठोकिने पहिलो सूरक्षा गार्ड, नाम दर्ता लगायत अन्य स्थानका कर्मचारीहरु हो । बोलिमा मिठास भयो भने बिरामीहरु संयम भएर बस्छन । 

बिरामीको समस्या के हो, के भएर देखाउन आएको, अरु के के समस्या छ यी यादी कुराहरु सयंमीत भएर सुन्नु पर्दछ । रोग निको नभएर बिरामी पटक पटक आउन परेर एक दुई पल्ट रिसाय पनि आफू नरम भएर के कारणले त्यस्तो भएको हो स्पष्ट पारी दिनु पर्दछ । यसले गर्दा विवादले ठूलो रुप लिन पाउँदैन । 

कोहि कोहि बिरामी आफ्नो सत प्रतिशत गल्ति हुँदा पनि विवाद गर्ने प्रकृतिका हुन्छन त्यसस्तो बिरामीहरुलाई आफूले सम्झाउन सके सम्झाएर वातवारण सहज बनाउनु पर्दछ । धेरै लामो विवाद बढदै गयो भने समाधानकोलागि माथिल्लो निकाय वा गुनासो सुन्ने अधिकारीका पठाई दिन पर्दछ । आफै विवाद गरी नवस्दा राम्रो हुन्छ ।   

अस्पतालमा सयौ देखि हजारौ बिरामीहरु आउँछन । यो अस्पतालको लागि बिरामीको संख्या मात्र हो । त्यहि हजारौ बिरामीहरुमा जो परिवारलाई लिएर उपचारकोलागि गएको छ उसकोलागि त्यो बिरामी करौडौमा एक हुन्छ । 

उसको बुवा, आमा, श्रीमती, छोरा, छोरी जो उसंग गएको हुन्छ उसको लागि धेरै महत्व राख्छ र चिकित्सकले उ प्रति गर्ने व्यवहार पनि महत्वपूर्ण हुन्छ । अस्पतालमा ध्यान दिएर हेर्दियोस भन्ने चाहना हुन्छ । चिकित्सकहरुले मेरो परिवारसंग हाँसी हाँसी बोलि दियोस भन्न्ने हुन्छ । अझ व्यक्तिगत कुरा बिरामीलाई चिकित्सकले सोध्दा त बिरामीहरु चिकित्सकलाई आफ्नै परिवारको मान्छे ठान्छन । त्यसकारण बिरामी वा बिरामी कुरुवासंग कहिल्यै पनि ठूलो स्वरमा बोल्नु हुंदैन । बिरामीले नबुझेका कुरा झर्को नमानि सम्झाउनु पर्दछ ।  

सबै उपचार एकै अस्पतालमा सम्भव हुंदैन, उपचार प्रविधिहरु पनि फरक फरक हुन्छन । विरामीलाई चिकित्सक आफूले गरेको उपचार प्रविधिको बारेमा स्पष्ट जानकारी गराउन पर्दछ । यसबाट पर्न सक्ने साईड ईफेक्टको बारेमा पनि अग्रिम जानकारी गराउन पर्दछ ।  उपचारको लागि अन्य स्थानमा जान चाहने बिरामीहरुको हकमा बिरामीको ईच्छालाई ध्यानमा दिएर काम गर्नु पर्दछ । स्वास्थ्य बीमा भएको हकमा स्वास्थ्य बीमाको सीमाको बारेमा सम्झाउनु पर्दछ ।

यदि उपचरा सम्भव नभएर बाहिर लानु पर्ने भए र रोगको अवस्था जटिल नै भए पनि बिरामीको अगाडी नै सबै कुरा भन्नु हुंदैन । विरामीको आत्मवल बलियो बनाउनकोलागि बिरामीको आफन्तलाई सबै कुरा जानकारी गराउनु पर्दछ । बिरामीको अगाडी नै तपाईलाई कडा भन्दा कडा रोग लागेको छ, अव यसको उपचार गर्न कठिन छ  भन्दा बिरामीसंग भएको आत्मवल कम भई रोगले झन गाल्न सक्छ ।

अहिले नयाँ नयाँ प्रविधिको विकाससंगै रोगको पहिचान गर्न बिभिन्न किसिमको परीक्षणहरु पनि गराउने गरिएको छ । आवश्यक बिरामीलाई मात्र यस किसिमको टेष्ट गराउनु पर्दछ । अस्पतालको आर्थिक पक्ष सबल बनाउन टेष्ट तथा औषधिको मात्रा बिरामीलाई बढाउनु हुंदैन ।  

सुधिर भद्र

sudhirshrestha.htd@gmail.com

२०८० असोज १ गते 

हेटौडा अस्पतालको सुधार सम्भव छ

४ दशक अगाडी म आफू जन्मेको अस्पताल अहिले पनि आफ्नो अस्तित्वको लागि लडि रहेको छ ।  मकवानपुर जिल्लाको स्वास्थ्य क्षेत्रमा टेवा पु¥याउँदै आएको अस्पताल कहिले स्वत स्फूर्त रुपमा हिड्न सक्षम हुन्छ । कहिले ढलमल ढलमल गर्दै हिड्नु परि रहेको छ । अस्पतलाको नेतृत्व लिन आउने र त्यो टिममा काम गर्ने टोलिको सहयोगमा अस्पतालको गति भर परेको छ । हेटैडा अस्पतालमा घेरै सम्भावनाहरु छन् । यो अस्पताले पु¥याउँदै आएको सेवा पनि आफ्नो क्षमता अनुसार ठिकै होला । अलि कति व्यवस्थापकीय कुराहरुलाई ख्याल गर्न सके धेरै हदसम्म उठेका असन्तुष्टिहरु साम्य हुन सक्छ ।

कुनै समय थियो हेटौडा अस्पतालमा स्त्री रोग विशेषज्ञ थिएन, सामान्य सुत्केरी गराउनकोलागि कि भगवान भरोसा भनेर यहि खतरा मोलेर बस्नु पर्दथ्यो । धेरै पैसा हुनेहरु सुविधा सम्पन्न ठाँउमा गएर सुत्केरी गराउँदथे पैसा नहुनेहरु यहि खतरा मोलेर सुत्केरी गराउँथे । अहिले त्यो माहोल परिवर्तन भएको छ । ३ जना स्त्री रोग विशेषज्ञहरु छन् उहाँहरुले आफ्नो क्षमताले भ्याएसम्म सेवा प्रदान गरी रहुन भएको छ । जसले गर्दा सामान्य आय श्रोत हुने विरामीहरु जो बाहिर उपचार गर्न सक्दैनन उनीहरुले सेवा प्राप्त गरी रहेका छन् । यसका अतिरिक्त हाल अस्पताले जनाए अनुसार हाडजोर्नी विशेषज्ञ, बालरोग सेवा, दन्त सेवा, फिजिसियन सेवा, नाक कान घाटी सेवा, मनोरोग सेवा, फिजियोथेरापी सेवा, न्युरो सेवा, विशेषज्ञ सेवा, आईसीयु, एचडीयु,युएसजी, सीटी स्कयान, डायलिसस लगायतका सेवाहरु प्रदान गरीदै आएको छ ।

तर एउटा कुरा के सत्य हो भने । अस्पतालले प्रदान गर्ने सेवाहरुबाट पछिल्लो अवस्थामा विरामीहरु सन्तुष्ट हुन सकेका छैनन । केहि समय अगाडी विरामीहरुमा अस्पताल प्रति सकारात्मक सोचको विकास भई सकेको थियो भने अस्पतालमा चिकित्सकहरुमा पनि आत्मविश्वास आई सकेको थियो । अहिले अवस्था परिवर्तन हँुदै गई रहेको छ । अस्पताल प्रति विरामीहरको विश्सवा कम हुँदै गई रहेको छ भने चिकित्सकहरुमा पनि आत्मविश्वस कम भई रहेको छ । यसमा दुवै पक्षले आ—आफ्नो तर्फबाट सुधार गरी अस्पतालको सेवा विकासमा लाग्नु पर्दछ ।

हेटौडा अस्पतालमा सरकारी नियुक्ति र विकास समितिबाट नियुक्ति गरी चिकित्सकहरु नियुक्त भएका छन् । चिकित्सकहरुले कति समयसम्म अस्पतालमा सेवा दिनु पर्ने, शल्यक्रियामा कति समय दिनु पर्ने बाहिर निजी क्षेत्रमा सेवा दिन पाँउने नपाउने त्यो कुरा स्पष्ट नियुक्त गर्ने संस्थाको कार्यविधिमा उल्लेख छ । त्यहि अनुसार नियुक्त गर्ने निकाय र सो को आधारमा नियुक्त भएका चिकित्सकहरुले ईमान्दार भएर काम गर्नु पर्दछ । चिकित्सा क्षेत्रमा अध्ययन अत्यन्त महगो छ । सामान्य तलवको भरमा आफू वा आफ्नो घर परिवारले गरेको लागानी उठाउन सकिन्न । त्यसकोलागि तलव बाहेक अतिरिक्त आयको लागि चिकित्सकहरुले काम गर्नु पर्ने देखिन्छ । चिकित्सकको सामाजिक प्रतिष्ठा राख्न पनि त्यहि अनुसारको खर्च गर्नु पर्ने भएकोले त्यहि अनुसार आयको खोजी हुनु स्वभाविक हो । निजी क्षेत्रमा खटिनु पर्ने बाध्यता भए पनि पहिलो प्राथमिकता आफू नियुक्त भएको संस्थालाई दिनु पर्दछ । त्यस पछिको समय निजी क्षेत्रलाई छुट्टयाउन पर्दछ । 

अस्पतालको स्वीकृतिमा नीजि क्षेत्रमा सेवा दिन जानु पर्दछ यो कुरा ऐन नियममा पनि उल्लेख छ तर व्यवहारत कार्यन्वयन भएको छैन । अस्पतालले एउटा गतिलो अनुगनमनको व्यवस्था गर्न सक्यो भने अस्पतालमा आवद्ध भएका कर्मचारीहरु आफै लाईनमा आउन सक्छ । कार्यालय समय कति हो, कति बजेसम्म अनिवार्य बस्नु पर्ने ओपीडी वा ओटीमा के के सेवा दिनु पर्ने पर्ने हो सो को जानकारी स्पष्टरुपमा चिकित्सकहरुलाई गराउन प¥र्यो । बाहिरबाट अनगुमन गरी दवावमा चिकित्सकहरुले काम गर्नु भन्दा अस्पताल कै आफ्नै अनुगमन संयन्त्र बनाएर काम गर्नु प¥र्यो । अस्पतालको सामान्य रकम तिर्न पनि गाह्रो हुने बिरामीहरुलाई बाहिर जानु भन्दा अस्पतालमा नै उपचार सहजको वातावरण बनाई दिन प¥र्यो । पैसा हूने हरु आफै अस्पतालको लामो लाईनमा बस्दैनन, निजी क्षेत्रमा आफूलाई विश्सास लागेको चिकित्स्क खोज्दै जान्छन् ।

अस्पतालमा काम गर्ने चिकित्सक, नर्स, व्यवस्थापक लगायात प्राविधिक, अप्राविधिक कर्मचारीहरले आफूले काम गर्ने कार्यथलोलाई घरको रुपमा लिनु प¥र्यो । म सरकारी कर्मचारी भन्ने मानसिकताबाट बाहिर आउन पर्यो । कामको लागि मात्र काम गर्ने परिपाटि अन्त गरीनु पर्यो । व्यवसायीक क्षेत्रमा एउटा भनाई छ कस्टमर ईज अलवेज राईट अर्थात ग्राहक जहिले पनि सहि हुन्छ । ग्राहकले जति सुकै गल्ति गरे पनि व्यवसायीक हितकोलागि उसको गल्तिलाई तत्कालको अवस्थामा सहि मानेर विस्तारै ग्राहक स्वयंलाई पछि आफूले गल्ति गरेको महशुस गराउनु पर्दछ । त्यसैगरी अस्पतालको हकमा पेसेन्ट ईज अलवेज राईटको आधारमा काम गरी सेवाग्रहीसंग नम्र र सहयोगी भावनाले काम गर्नु पर्यो । कुनै कुरा गलत छ वा हुनै सक्दैन भने सहि तरिकाले बिरामीलाई सम्झाउनु पर्दछ । यसबाट साना तिना विवादहरु सतहमा मिल्दै जान्छन । यसले भविष्यमा ल्याउन सक्ने ठूलो दुर्घटनालाई टार्न केहि हदसम्म सहयोग गर्दछ ।

बागमति प्रदेशको राजधानीको अस्पताल अहिलेको हालको अस्पतालले प्रतिनिधित्व गर्न सुहाउदैन । नयाँ भवन बन्दै छ, सायद बने पछि केहि सुधार होला । व्यवस्थापकिय सुधारको र सबै पक्षको ईमान्दारीता बिना जति सुकै ठूलो भवन बनोस सेवाको प्रभावकारीता उल्लेख्य हुन्न । बिभिन्न अत्याधुनिक उपकरणहरु छन् त्यसको सम्भार र सुधार गरी संचालनमा ल्याउन प¥र्यो हाल बायोमेडिकल ईन्जिनियर पनि नियुक्त भएका छ । अस्पतालको विद्यामान उपकरणको पनि समय समयमा परीक्ष्ँण गर्नू प¥र्यो । जनशक्तिको माग गर्नु पर्ने भए सम्बन्धित निकामा जोडदार माग गर्नु पर्यो । 

सरकारी सेवा भनेपछि सेवाग्रहीहरुमा पनि अस्पतालको गेटबाट भित्र पस्दा खेरी देखि नै नकारात्मक प्रभाव परी रहेको हुन्छ । मानविय क्रुटि जहिले पनि हुन सक्दछ सामान्य मानविय क्रुटीलाई गम्भीर लापरवाहिको रुपमा हेरीनु हुन्न । त्यसलाई अतिरंजित पनि बनाउनु हुन्न । बारम्बर मानविय त्रुटि दोहरी रह्यो भने त्यसलाई गम्भीर लापरवाहीको रुपमा आवश्यक विभागीय कारवाहिको रुपमा लानु पर्दछ । 

सामान्य उपचार गर्न जाँदा पनि रोग निको हुने ग्यारेन्टि र आजको भोलि नै शरिरमा सुधार आउनु पर्छ भन्ने मानसिकताबाट सेवाग्रहीहरु बाहिर आउनु पर्दछ । मानव शरिरमा कम्पिलकेशन भन्ने कुरा जुन बेला पनि आउन सक्दछ । जसले गर्दा सामान्य रुपमा विरामी भएर आएका विरामी पनि बिस्तारै गम्भीर हुदै जान सक्छन । त्यसलाई दुवै पक्षले एक अर्कालाई सहज र सौहार्द ढंगमा बुझाउनु पर्दछ । दुवै पक्षको सम्बन्ध राम्रो भयो भने उपचार गर्नेलाई पनि अझ बढि आफ्नो सीप कौशल प्रयोग गर्न मन लाग्दछ । विरामी पक्ष सहयोगी भएन भने बाहिर रिफर पठाउन सक्छन् । 

मकवानपुर जिल्लावासीहरुमा चिकित्सकहरु प्रति हेरीने दृष्टिकोण राम्रो छैन भन्ने कुरा चिकित्सा क्षेत्रमा लागेका समूहमा छ । पछिल्लो क्रममा सेवाग्रही र चिकित्सकको सम्बन्ध सौह्रार्द हुदै गएको छ भन्ने सन्देश जान शुरु भएको छ । यसैलाई निरन्तरता दिन हामी सबै लागौ । अस्पतालको सुधारकै क्रममा स्वतन्त्र युवा समुह लागेका छन् संयमित भएर गल्ति कमजोरीहरु औलाईदिउ । यदि कुनै गल्ति कमजोरी भए आफै व्यक्तिगत रुपमा कारवाही गर्न अगाडी नबढौ । कारवाही गर्ने अधिकार प्राप्त निकायकोलागि कारवाही गर्न दबाव दिउँ । अस्पतालको व्यवस्थापनको नेतृत्व लिने, काम गर्ने चिकित्सक लगायतका सम्पूर्ण टोली, सेवाग्रही र नागरीक सामाज सबै मिले हेटौडा अस्पतालमा सुधार सम्भव छ । 

सुधिर भद्र

sudhirshrestha.htd@gmail.com

२०७९असार ३० गते 

पोहर सालको दशैं

बाबु भनेर मलाई बोलाउने नाम मैले सम्झना गरेसम्म गह्रुगो स्वरबाट आउने आवाज मेरो बुवाको थियो । उहाँसंगको सामिप्यमा मैले चार दशक विताउने मौका पाए । सामान्य बाबु छोराको सम्वाद बाहेक हाम्रो धेरै अन्य कुरामा बहस हुदैन थियो । मैले बुवाले भनेको सबै मान्ने र बुवाले मेरो आगाडी मैले भनेको सबै मान्ने प्रक्रिया चलिरहेको थियो । उमेर संगसंगै शरिरमा बिभिन्न किसिमको कमजोरीले बुवा गल्दै जानु भएको थियो । आश्विन महिनाको मध्य तिर बुवाको साँझको दैनिक नास्ता समय पश्चात बुवा बाहिर कौसीमा बसिरहनु भएको थियो । एक छिनपछि मलाई बोलाउनु भयो बावु ...................बावु.................म बाहिर गए । मलाई कस्तो झुम्म भई रहेको छ मलाई भित्र लगि देउन भन्नु भयो । मैले हात समातेर बुवा लाई भित्र ल्याए । के भयो भनेर प्रश्न गरे खोई झुम्म भई रहेको छ उठ्न सकिन भन्नु भयो । खाटमा राखेर म यता गाएको थिए बुवा भुक्लुक्क लड्नु भयो । आमालाई बोलाएर हामी दुवै भएर बुवालाई हल्लाएर बोलायौ ।  दात किर्नु भएको थियो दातमा हात राखेर फ्ट्यायौ । एक छिन पछि आँखा खोल्नु भयो । 

परिवारका अन्य सदस्यहरु पनि जम्मा भई सकेका थिए । हामीले अस्पताल लग्ने तयारी गर्न थाल्यो तर बुवा अस्पताल जान मान्नु भएन, भोली विहान जाने कुरामा अडिग हुनु भयो । हामीले धेरै कर ग¥यौ तर मान्नु भएन । राती उहाँलाई अलि स्वास प्रस्वासमा समस्या भएछ विहानै अस्पताल जान तयार हुनु भयो । हामी सबै हेटौडा अस्पताल गयौ । अस्पतालले निमोनिया भएकोले भरतपुर वा काठमाण्डौ लान सल्लाह दियो हामी भरतपुर जान तयार भयौ । बुवा भरतपुर जान तयार हुनु हुन्थेन । मलाई केहि भएको छैन औषधि मात्र लेख्न भन डाक्टरलाई भनेर हामी सबैलाई भनि रहनु भएको थियो । डाक्टर देखाएर फर्कि हाल्ने भनेर हामीले फकाएर लग्यौ । भरतपुर अस्पतालले भर्ना गर्न भन्यो बुबा फर्किन जोड गरिरहनु भएको थियो । हामी निको भएर पछि जाने भनेर फेरी फकायौ । एक छिन पछि अलि धेरै गाह्रो भयो । बुवालाई बोल्न धेरै गाह्रो हुन थाल्यो ।

भरतपुरमा शुरुका दूई दिन बुवालाई धेरै गाहै्रो भएको थियो । आईसीयूमा राखिएको थियो । पछि बिस्तारै सामान्य हुँदै गयो । अलि कति सामान्य हुने बित्तिकै घर जान निकै हतारनिु हुन्थ्यो । एकसाताको बसाई पछि हामी घर फर्कियौ, घरमा दशैको माहौल शुरु हुंदै थियो । बुवालाई सकुशल घर फर्काउन सकेकोमा हामी धेरै खुशी थियौ । बुवाले नियमति औषधि सेवन गरी रहनु भएका थियो । बिस्तारै शरिरमा फूर्ति पनि आउन थालको थियो । विहान सधै ईष्टमित्रलाई फोन गर्दे समय कटि रहनु भएको थियो । दिउँसो पत्रिका र केहि थान किताव पढेर बस्ने उहाँको दिनचार्य बनिरहेको थियो । अष्टमीको दिन हामीले सबै नेवारी परम्परको भोज कुछी भ्वए संगै खायौ । बुवालाई सधै राती राती अलिकति खाने बानी परेको थियो । बिरामी परेदेखि उहाँको नियमित सेवन रोकिएको थियो । उहाँलाई त्यसको निकै तल तल लागिरहेको हामीले बुझि रहेका थियौ । राती केहि समय निदाउनु भए पश्चात बिउझिनु भयो । उठेर बसि रहुन भएको थियो, मैले गाह्रो भयो भनेर सोधै अलि अलि भनेर टाउको हल्लाउनु भयो । हामीले भरतपुरमा जस्तो गाह्रो होलाकि भनेर अक्सिजन घरमै राखेका थियौ । मलाई आमालाई उठाउ भन्नु भयो, मैले आमालाई उठाए अनि अक्सिजन लगाई दिए । 

उहाँको गाह्रो पन बढ्दै गयो । घडीमा रातको १ बज्दै थियो, पटक पटक घडि हेर्दै हुनु हुन्थ्यो । सायद चाँडै विहान कहिले हुन्छ भनेर होला, पल पल हिसाब गरी रहनु भएको थियो । सिलिण्डरमा अक्सिजन सकिन थालेछ, बुवालाई झन धेरै गाह्रो  हुन थाल्यो । अक्सिजन छैन भनेर सौध्नु भएको थियो, मैले उहाँको मनोबल बढाउनकोलागि छैन भन्न सकिन बिस्तारै आउँदैछ भने । तर बुवाको गाह्रौ मैले हेर्न सकिन, धेरै नै गाह्रो भए पछि कहिल्यै अस्पताल जान नमान्ने बुवाले आफैले मलाई चुरे हिल जाउँ बाबु भन्नु भयो । मैले त्यत्तिखेरसम्म चुरेहिल हस्पिटलको बिवेक भाई र सञ्चो हस्पिटलको मित्रता बहिनिलाई अस्पतालको बारेमा बुभ्mदा विशेषज्ञ डाक्टरसाबहरु दशैंमा घर जानु भएको र आकस्मिक सेवा मात्र संचालनमा रहेको जानकारी पाएको थिए । जे भए पनि अस्पताल नै जाम भनेर माथिल्लो तल्लाबाट तल्लो तल्ला ओर्लिने क्रममा मैले बुवालाई बोक्न खोजे मान्नु भएन, त्यसरी गलेको अवस्थमा पनि छोरालाई गाह्रो हुन्छ भनेर उहाँ सम्पूर्ण गाह्रो आफै सहेर भ¥यागं ओर्लिन थाल्नु भयो । धेरै गाह्रो भएकोले उहाँ तल ओर्लेपछि थुचुक्क बस्नु भयो । उहाँको स्वास धेरै फुलेको थियो धेरै गाह्रो भई रहेको थियो ।

दशै भएकोले अस्पतालमा कन्सल्टैन्टहरु नहुन ुभएकोले के गर्ने के नगर्ने भन्नेमा हामी दोधारमा थियौ । अक्सिजनको खोजीको लागि केन्द्रगोविन्द जोशीदाईसंग सहयोग माग्यौ उहाँले राती २ बजे अक्सिजन ल्याई दिनु भयो ।  फेरी अक्सिजन जोडियो बिस्तारै बुवा तग्रिन थाल्नु भयो । हामी सबै परिवार तल कोठामा बसकेका थियौ । सबैको अनुहार पालै पालो हेरेर बुवाले मैले गर्दा तिमीहरुलाई धेरै गाह्रो भयो हगी भन्नु भयो । परिवारीक भिड भाड धेरै मन पराउने हुनाले हामी अरु बेलामा पनि प्राय उहाँकै वरिपरी नै हुन्थ्यौ । बिहान हुँदै गएपछि फेरी फ्रेस हुँदै जानु भयो । सबैसंग बोलेर हासी खेली बोलेर बसी रहनु भएको थियो । आमालाई खाना पकाउन र माहिली दिदीलाई खाना खाएर जान भनि रहनु भएको थियो । 

म र कान्छी बहिनी नवमिको विहान मन्दिर गएका थियौ, श्रीमती एलीसा आईशोलेनमा बस्नु पर्ने भएर छुट्टै कोठामा बसीरहेकी थिईन । मन्दिरबाट आए पछि प्रसाद दिएर एक छिन कुरा गर्दै थियो । त्यसको केहि समय पछि फेरी बुवालाई गाह्रो हुन थाल्यो । अक्सिजन दियौ, मुखबाट हाल्ने पम्प ग¥र्यौ तर पनि बुवाको गाह्रो पन कम भएन । हामी तत्काल अस्पतला लाने बिचारमा पुगी मेरा कार्यालका भाईहरु नविन र मोहनलाई एम्बुलेन्स खोज्न सहयोग गर्न अनुरोध गरे । उनीहरुले एम्बुलेन्स पठाई दिए, जानु अधि औषधि खाएर जाँउ भनेर भरतपुरबाट दिएको औषधि खुवायौ । अन्तिममा चुस्ने औषधि एउटा थियो उहाँले चुस्न सक्नु भएन । उहाँको अनुहार सबै छोरा छोरीमा घुमी रहेको थियो । जेठी दिदीले बा गाह्रो भयो भनेर सोध्नु भयो छैन भनेर टाउको मात्र हल्लाउनु भायो ।

एम्बुलेन्स आयो बुबाले उठ्ने कोशिस गर्नु भयो तर सक्नु भएन, ठूलो भिनाजुले बोकेर एम्बुलेन्सनमा राखि हामी सञ्चो हस्पिटमा पुग्यो । घरबाट सञ्चो अस्पताल पुग्न जेलसम्म म आस्थामा को पम्प बुवाको मुखमा बेला बेलामा हालि रहेको थिए भने आमा बुवालाई झक झकाई रहनु भएको थियो । अस्पताल पुग्ने बित्तिकै अक्सिजनको मात्रा निकै कम देखायो । अस्तपलमा अक्सिजनको मात्रा बढाउन निकै कोशिस गरी रहेका थिए । स्क्रिनमा लाईनहरु सिधा आउन थालि सकेका थिए, नम्बरहरु देखाउन छाडेको थियो । म दुई हातको मुठी कसेर ईश्वरीय चमत्कारको प्रतिक्षामा थिए । तर धेरै वेरको प्रयास गर्दा पनि सफल भएन । ड्युटीमा रहेका चिकित्सकले म नजिकै आएर अवस्था जानकारी गरायो । मैले आमालाई संगै लगेर बुवा भएको ठाउँमा लगे के भयो..... के भन्यो.....डाक्टरलाई प्रश्नहरु सोधी रहनु भएका थियो म अवाक थिए उत्तर दिन सकिरहेको थिईन । आट गरेर भने बा जानु भयो...... अनि अस्पतालको माहोल शोकमग्न भयो ।

हरेक सालको विजया दशमीमको नवमीको दिन हाम्रोलागि बुवासंगको अन्तिम दिनको सम्झना मात्र हुने भयो, अष्टमीको भोज अन्तिम भोज भयो । दशैंको माहोलमा सधै रमाईलो गरेर खानु पर्ने बुबालाई त्यस बर्षको दशैंमा अरु कुरा केहि पनि नखाई शुद्ध कोकाकोला मात्र हातमा समाएर रमाईलो गरी रहनु भएको थियो । औषधी उपचारको क्रममा पनि आफूले गरेका जिद्धिपनको बारेमा हामीसंग माफी माग्दै हुनु हुन्थ्यो । अनि हामीलाई रमाईलोसंग सधै खुशी भएर खान भनि रहनु भएको थियो, हामी त्यहि पोहर सालको दशैंको सम्झनामा अब प्रत्येक सालको दशैंमा सबैजना संगै बसेर रमाउने छौ  बा......। 

सुधिर भद्र

२०७८ आश्विन २१ गते, घटस्थापना 

sudhirshrestha.htd@gmail.com

नारायणकाजीको सम्झनामा

युवाअवस्था देखि प्रौढ अवस्था सम्मका समकालिन हितैषि मित्रको स्मरण गर्दा श्री नारायणकाजीे टड्कारै झुल्कीरहन्छन् मेरो मानसपलटमा ।

वि.सं. २०२० दशकको मध्यवर्षताका नारायणकाजीलाई मैले नारायणी पत्रिका मार्फत नारायण “मिलन” को नामले वहाँसंग अप्रत्यक्ष रुपमै परिचित भई सकेको थिए । नारायणी पत्रिकाको सम्पादन त्यस वेलाकै प्रशिद्ध संगीतकार, गायक एवम् कवि भीमविरागज्यूले गर्नु हुन्थ्यो ।

विरागदाईसंग मेरो परिचय बिरगंज बसाई देखि नै थियो । त्यसैले वहाँलाई भेटन म नारायणी प्रेसमा पुगीरहन्थे । नारायणकाजीसंग मेरो पहिलो भेट र चिनजान त्यहिबाट शुरु भएको थियो । 

नारायण मिलन अर्थात एक नवोदित गीतकार,नारायणी पत्रिकामा झुल्किरहने एक सर्जक,चल्तीको नाम नारायणकाजी औपचारीक नाम नारायणबहादुर श्रेष्ठ

वहाँ प्रणय गीत लेख्नु हुन्थ्यो र वहाँको उपमा सहितको मिल्दो नाम नारायण “मिलन” । वहाँ लवाई, खवाई र बोलाईमा सौम्य एवम्  मिजासिलो हुनु हुन्थ्यो । सबैका प्रिय भएकाले नारायणकाजी, सानै कदका भए पनि निडर र आँटिला स्वभावका हुनाले नारायण बहादुर र सभ्य सुसंस्कृत समुदायका हुनाले वहाँको पुरानाम नारायण बहादुर श्रेष्ठ । अनि उहाँ गीत मार्फत झुल्कि रहने पत्रिका पनि नारायणी ।

सरसर्ति बुझ्दा वहाँ नारायणै नारायणको संज्ञाले सशुोभित एवम् परिचित व्यक्तित्व । नारायणकाजी, नारायण “मिलन”, नाराणिबहादुर श्रेष्ठ र नारायण बावु । यी चारवटै नारायणहरु मध्ये एउटा एउटा नारायणमा अभ्यस्त हुने हामीहरु । 

उमेरमा हामी दुवै समकालिन, हामी दुवैको जन्म वि.स. २००२ साल । म आफूलाई वहाँ भन्दा केहि जेठो ठानेर वहाँलाई नारायण बावु सम्बोधन गर्दथे । हाम्रो भेटभाट बेला, बेलामा पातलिए पनि एक अर्का प्रति स्नेही भाव पछि पर्यन्त कायमै रहि रहयो ।

म भैंसेको वहाँ हेटांैडाको । म हेटौडा झरेको बेला भीम विरागदाईको नारायणी प्रेसमा पुगी रहन्थे । नारायण बावुसंग प्रत्यक्ष चिनापर्चि र भेटभाट त्यहिंबाट भएको हो । हामी बेला बेलामा भेटघाट हुने गथ्र्यौ ।

नारायण बावु त्यति वेलामा नै सडक विभाग तत्कालिन च्त्इ मा जागीरे हुनु हुंदो रहिछ । त्यति बेला मैले वीए फाईनल उत्तिर्ण गरी सकेको थिए तर अलि अल्लारे नै थिए । जीवनमा के गर्ने ठेगान नलागेको म । खोला पारी तर्न नपाएर वरै किनारमै रल्लेर उभिरहेको जस्तो । नारायण बावु भने जीवनको गोरेटोमा यात्रा शुरु गरी सक्नु भएको ।

विराग दाई हाम्रा मान्यवर अनि अभिभावक जस्ता । त्यहि कारण हुनुपर्छ मलाई ईगित गर्दै विराग दाई भन्नु हुन्थ्यो, “तिम्रो उमेर भई सक्यो । कि उच्च शिक्षाको पढाई थाल, कि कुनै व्यावसाय गर वा जागिर खाउ । अव रल्लिने होईन” तुल्सी ।

म नारायण बावु तिर हेर्थे र सोच्थे होतनी अव मैले पनि केही गर्नु पर्छ ।

विराग दाईको  झक् झकाई र रुपचन्द्र विष्टसंगको आफ्नो परिचय । कुराको तालमेल मिल्ला जस्तो लाग्ये । म लागें रुपचन्द्र विष्टको पछि । उनी त्यस वखतमा पनि हामी युवा पुस्ताका आकर्षक, आदर्श व्यत्तित्व थिए । वहाँले बोलाउनु भयो । म वहाँलाई भेट्न पालुगं पुगे । शुरु हुने भएको रहेछ जीन्दगीको यात्रा । त्यस वखत वहाँ जनकल्याण हाईस्कुलको प्रधानाध्यापक हुनु हुन्थ्यो । प्रत्येक दिन वहाँले मलाई कुनै न कुनै कक्ष्ाँमा पढाउन लगाउनु भयो । म पनि सुरु सुरुमा जान्थें, पढाउथे । जांगर थियो आंट थियो । 

एकहप्तापछि वहाँले विद्यालय संचालक समितीको बैठकको निर्णय अनुसारको नियुक्ति पत्र मलाई थमाई दिनु भयो र विश्वस्त ढंगले भन्नु भयो “राम्रो पढाउँदो रहेछौ, झनै राम्रो गर्नु । एक खेप घर पुगेर आए पछि तिम्रो अभिभारा शुरु हुने छ ।”

यो मेरो लागि शुभ खवर थियो । जिन्दगीको यात्रामा रुपचन्द्र विष्टले जुराई दिएको बाटोमा तनमनका साथ हिडन थाले । 

यो सन्दर्भ यस आलेखको मुल सन्दर्भसंग जोडिएकोले उल्लेख गरेको हुं । दुवै सन्दर्भले खुशीयाली ल्याएकोछ । एउटा सन्दर्भले जीवनको यात्रा प्रारम्भ गरेको, अर्को सन्दर्भले जीवनको यात्रामा मित्रता जुरेको ।

त्यहि पालुगंको त्रिभुवन राजपथ सडक विभागको क्याम्पमा हेटौडाबाट सरुवा भई वि.स. २०२७ सालदेखि नै आफ्नो मित्र नारायण बावु कार्यरत रहेछन् । 

कस्तो संयोग हामी दुवैको,हामी दुवैको जन्म वि.सं. २००२ साल, जन्मथलोः भिमफेदी, भैसै(हाल दुवैको भिमफेदी गाँउपालीका),नारायण बावुको जागिर शुरु ः २०२४ मेरो स्नातक उत्र्तिणः २०२४, वहाँको पालुगं सरुवाः२०२७ मेरो शिक्षक पेशा शुरुः२०२७

पालुगंमा हाम्रो संगती बाक्लियो पनि । आ—आफ्नो भोगाई अनुसार ठिक बेठिक बुझने, के कस्तो गर्दा आफ्नो क्यारियर सुध्रिन्छ, ? अवसरहरु कस्ता कस्ता छन् कसरी प्रयोजनमा ल्याउने ? समस्या कति प्रवल छन् कसरी सुल्झाउने ? जस्ता व्यवहारीक एवम् व्यवसायीक ज्ञानशीप, बुद्धि विवेक बारे एक आपसमा आदान प्रदान गर्न थाल्यौ । 

मित्रताको त्यो पाटोले जीवन बुझन सघाएकै हो हामी दुवैलाई । यस्तो लाग्छ अहिले, हामी त्यस वखत एक अर्काका परिपुरक थियौ । म त वहाँको संगतिमा मानवीय संवेग सहि ढंगले बुझने हुन थालेछु । वहाँलाई सारै भद्र, विवेकी र मानवीय सामाजिक मर्यादामा अटल रहने व्यक्तित्वको रुपमा चिन्न थाले ।

 

जीवनको आरोह अवरोहमा चरित्र निर्माणमा मित्रताको प्रभाव गहिरो ढंगले पर्छ नै । यस अर्थमा मैले वहाँबाट धेरै आचार विचार ग्रहण गरेको छु । तर पालुगंमा वहासंगको सामिप्य करिव ३÷४ वर्ष मात्र जु¥र्यो । म आफै पढाई र जागिरको सिलसिलामा एक ठांउबाट अर्को ठांउ हुँदै नारायण बावुबाट छुट्टिएर हिडेको जीवनको उर्जामय २०÷२२ वर्ष भई सकेको रहेछ । आफू निवृत भई हेटौडा नवलपुरमा बसोबास गर्न थालेपछि मात्र वहाँसँग भेटने अवसर मिल्यो । 

त्यो अवसर आकस्मिक थियो कुनै निर्धारित थिएन । बुद्धचोक नजिकै भिन्तुना रोडमा नेपाल भाषा खलःको कार्यालय छ । त्यहाँको एउटा कार्यक्रममा आमन्त्रित थिएँ । त्यहा पुग्ने अवसर मिल्यो । सभाकक्षमा पुगेपछि चारै तिर हेरे जोजोलपा आदान प्रदान भयो नारायणकाजी त्यहाँ नहुने कुरै थिएन । वहाँ त्यहाँ हुंनु हुने छ भन्ने अन्दाज थियो नै । वहाँ उठेर जोजोलपा थापादाई भन्दै म निरै आई पुग्नु भयो र मलाई हात समाएर आफू बस्ने लाईनमा संगै राख्नु भो । सभा कक्षमा गफ हाकि हाल्न नि भएन । एक अर्कालाई हेरेर मुस्कुरायौ । सञ्चै हुनु हुन्छ भन्ने हातको ईशारामा साउती ग¥यौ । त्यो आत्मियता दर्शाउदा वहाँको मुहारमा खुशी छाएको त देखे तर वहाँको मुहार अलि चाउरिएको पाए । वहाँले मेरो अनुहारमा पनि त्यसतै बुढ्यौलीपन छर्लगं देख्नु भयो होला ।

हैन, यो समय किन कहिल्यै रोकिंदैन । सधंै किन यसलाई बित्नै हतारो हुन्छ । त्यस क्षण मनमनै गुनगुनाए पनि । हामी बिच भेटघाट नभएको पनि वर्षौ भई सकेछ । किन बिचैमा एक चोटी जहाँ भएपनि भेटने प्रयास हामी दुवैबाट कहिल्यै भएन ? पछुताव पनि लागि रह्यो । 

अव बेला मौकामा भेटी रहने अठोट जाग्यो । हामीले आफ्ना अमुल्य वर्षहरु खेर गएको सोधभर्ना गर्नै पर्छ । यो भाव ममा जाग्यो, वहाँमा पनि जागेको हुनु पर्छ ।

फेरी हाम्रो घेटघाट बाक्लियो । सर सल्लाह, विचार विमर्श, दुःख सुख साटने आत्मियता  ताजा हुँदै आयो नै । 

यसै बिच वहाँले नेपाल भाषा खलःको कार्यवाहाक अध्यक्षको जिम्मेवारी सम्हाल्न थाल्नु भयो । प्रारम्भ देखि नै वहाँ समाज सेवामा सक्रिय रहने गर्नु हुन्थ्यो । भाषा खलः मार्फत भाषा संस्कृति, कला साहित्यको संरक्षण सम्बर्धन तर्फ यथाशक्य लागि पर्नु भएकोमा हामी खुशी थियौ ।

वहाँले भन्नु हुन्थ्यो, भाषा, संस्कृति, कला साहित्य तर्फको दायित्व वहन गर्नुे उद्देश्यले हेटौडामा स्थापित सबै गैरसरकारी संस्थाहरुको एककृत समन्वयात्मक रुपमा कार्यक्रम संचालन हुनु पर्दछ । नगरपालिका मार्फत योजनावद्ध कार्यक्रम गर्ने गराउने तर्फ सहयोग समर्थन जुटाउन हामी प्रयत्नशिल छौ भन्नु हुन्थ्यो ।

हामी त नारायणजीको यस्तो परियोना तर्जुमा होस, कार्यान्वयन होस, सफल होस भन्ने चाहन्थ्यौ, शुभकामना दिन्थ्यौ, साथ सहयोग पु¥र्याउथ्यौ ।

यस्तो अपेक्षा गर्नु मुर्खता थिएन । आशा गर्नु भनेको भविष्य निर्माणमा लाग्नु हो । तर हर समय हरेक भविष्य निर्माण नहोला पनि । ति भत्किन्छन्, तहस नहस हुन्छन् किन ?

त्यस्तै विपरीत भयो । गत २०७७ कार्तिक ९ गते नारायण बाबुले अनन्तमा विलिन हुने गरी विदा लिनु भयो । कुन दिशा भएर आयो त्यो दशा । कुन दिशा तिर गयो त्यो दशा । कसैले के ठम्याओस । वहाँ जहाँ भएपनि यस ईहलोकमा रहँदा जस्तै मिजाशिलो, गम्भिर, सौम्य भई ब्रम्हाण्डमा नै रहि विचरण गरी रहोस । 

जोजोल्पा नारायाण काजी

न्याहथाय जुसा छक ला नापलाय माली ।

जोजोलपा 

तुल्सी थापा

हेटौडा, नवलपुर ।

हार्दिक आभा र एवम् धेरै धेरै धन्यवाद यो मिठो स्मरणको लागि, तुल्सी थापा सर

मेरो बुवा अल्कोहोलिक होईन (बुबाको १३ औंदिनको पुण्य तिथीमा)

 दुई साता अघि श्वास प्रस्वासको समस्या भए पछि हेटौडा अस्पतालमा बुवालाई लिएर गएका थियौ । एक्सरेमा निमोनिया अलि गहिरीएको देखिएपछि हेटौडा अस्पताका चिकित्सकहरुले आईसीयू भएको अस्पतामा लान सुझाव दिए । सामान्य गाह्रो भएर आएको बिरामीलाई अन्यत्र रिफर गरेर जांच्न जानु पर्छ भनेर हामीले सोचेका पनि थिएनौ । जानै पर्ने भएपछि तत्काल एम्बुलेन्स् बन्दोबस्त गरेर भरतपुर पुग्यौ । भरतपुरको ठूलो अस्पताल पुग्दा त्यस्तै किसिमका समस्या लिएर आएका धेरै विरामीहरु थुर्पै थिए । बालबालिका, युवा युवति देखि बृद्धबृद्धासम्म सबै श्वास प्रश्वासको समस्याले ल्याईएका थिए । 

हाम्रो विरामीको बारेमा केहि समय पछि सोधि खोजी भयो । स्वास प्रश्वास्को समम्या भन्ने बित्तिकै पहिला उहां“हरुले कोरोनाको शंका गर्नु भयो । फेमीली हिस्ट्री लिनु भयो । कोरोना जा“च गरेर किन नआएको भन्ने विषयमा त्यहा“का ड्युटी ईन्चार्जले लामो भाषण दिन थाल्नु भयो ।  अनि बिरामीको हिस्ट् सोध्न थाल्नु भयो । रक्सि चुरोट लिनु हुन्छ भनेर थाहा पाएपछि, रोगको सबै कारण रक्सि चुरोट ने ह्ँे भन्ने निचोड सुनाईयो । विहानै देखि रक्सि चुरोटको मातमा मात्तिने मानिसको जस्तो व्यवहार देखाईयो । त्यहि सूचना सहकर्मी र जुनियर स्टाफहरुलाई पनि दिईयो । मैले जीवनमा अहिलेसम्म मेरोबुवा रक्सिले सधै मात्तिएर घर आएको देखेको छुईन । एकपल्ट राती घर आंउदा मात्तिएर आएदा म भर्खर एसएलसी पास गर्दाको समय विहानै म संग माफ माग्नु भएको थियो । सानै देखि दुःखमा हुर्केको हुनाले उहालाई दैनिक रुपमा खान पिनको बानी बसको होला । अहिलको सडक विभाग तत्कालिन आरटीओमा जागीर खादा देखि अहिलेको सडक विभागको नायव सुब्बाको जिम्मेवारी सम्हालदै रिटाएर हुंदासम्म साथीभाई संग जम्ने बानी परेको होला । हो मेरो बुवा ले रक्सि सधै खानु हुन्थ्यो उहा“को कोटा कोकको २ सया ५० एमएलको बोतलको एक बोतल थियो तर उहा“ कहिले मात्तिनु भएको थिएन । सधै नियन्त्रित नै हुनु हुन्थ्यो ।

कोरोनाको रिर्पोट नेगेटिभ आई सके पछि पनि निमोनियाको समस्याको प्रमुख दोष दिएर विरामीको मनोवल खस्काउनु भन्दा मनोवल उच्च राखेर उपचार प्रक्रियामा ध्यान दिने शैलीको अभाव मैले चिकित्सकको पहिलो दोश्रँे सम्वादमा नै ख्याल गरेको थिए । अहिले कोरोनाको बिरामीको चापको कारण स्वास प्रश्वासका बढि उमेरका बिरामीहरु त्यस माथि रक्सि चुरोट खाने बिरामी भने पछि उनीहरु बिरामीको उपचार भन्दा अव बिरामीको समय आयो गाह्रो छ बचाउन भन्ने सुचना प्रवाह गर्न व्यस्त देखिन्थे । त्यो बिरानो शहरमा मेरो बुवालाई एउटा अल्कोहोलिक पेसेन्टको चिनारी दिलाउन सबै व्यस्त थिए । चिकित्सकको पहिलतो दायीत्व भनेको उनको रोगको पहिचान गरी उपचारमा लाग्नु हो । सधै रक्सिले मातेर हल्लेर बस्ने यदि उपचार गर्न आए भने पनि पहिलो उनको उपचारमा लाग्नु पर्छ ।

भीमफेदीको ११ सालको बाढी पिडितहरुलाई हेटौडामा जग्गा मुआव्जा दिए पछि हजुरबुवाको परिवार बुवा सहित अहिले को वन विज्ञान अध्यन संस्थानमा बसेको थियो । त्यहा पनि क्याम्पसले जग्गा अधिग्रहण गरेपछि हेटौडा वडा नं. ९ मा हाम्रो बसाई सरेको थियो । हजुरबुवा भीमफेदीमा राणाहरु आउंदा जांदा उनीहरुंग बाक्लो संगद परेको हुनाले सामाजिक कार्य गर्न अलि क्रियाशिल हुनु हुन्थ्यो । उहाको सक्रियतामा बनेको पानी खाने जरुवाको धारा अहिले सम्म छ  । जसको पछिल्ला क्रममा उदय थापाको सक्रियतामा मन्दिरको पुरनरनिर्माण र राजेन्द्र भट्राईको सक्रियतामो बिभिन्न भौतिक पूर्वाधाहरु निर्माण भएका छन । हजुरबुवाको सिको गर्दै बुवा पनि हालको भुट्नदेवी माध्यामिक बिद्यालय तत्कालिन हिमालय रात्री स्कुलमा अध्ययन गर्दै सामाकिज कार्य तथा आरटीओमा पनि जागीर शुरु गर्न थाल्नु भयो ।

२०२० साल तिर होला पशुपतिनगरका सक्रिय बासिन्दाहरुको सहयोगमो हालको प्रगति उच्च माध्यामिक विद्यालय प्रगति स्कुलको नाममा स्थापना गर्न बुवा पनि सहभागी हुनु भएको थियो । खानेपानी उपभोक्ता समिति मार्फत खानेपानीको व्यवस्थागर्न गठित समितिमा बसेर कार्य गर्नु भएका,  नेपाल रेडक्रश सोसाईटी उपशाखा ८ र ९ स्थापना गर्न पनि सक्रिय रुपमा सहभागी हुनु भएको थियो । पछिल्लो क्रममा नेपाल भाषा खलः को उपाध्यक्ष र काबा अध्यक्षको जिम्मेवारी  र सीतु बचत तथा ऋण सहकारी संस्थको सदस्य समेतको जिम्मेवारी सम्हाल्नु भएको थियो । 

सडक विभागको जागिरको क्रममा थुप्रै समय पालुगं बस्न भएको थियो । त्यस समयमा आदरणीय तुलसी थापा त्यहिको विद्यँलयमा अध्यापन गराउन हुन्थ्यो सायद उहा“कै संगतको प्रभावले होला नारायण मिलनको साहित्यिक उपनामले कोरीएका कविताहरु अहिले पनि पुरानो डायरीमा भेटिन्छ । आदरणीय स्व.भीम विरागज्यूले निकाल्ने पत्रिकामा पनि बुवाको सहयकार्य थियो क्यारे ।

जागिरकै क्रममा जनकपुर मुजेलियामा हामीले पनि प्राथमिक कक्ष्ाँ त्यहि अध्ययन गरेका थियौ । २०४२÷०४३ सालतिर होला सायद हामीले सुब्बा सावको छोरा छोरीकै हैसियतले राम्रो सुख सुविधा भोगेका थियौ । कहिले कहि सडक विभागको पुरानो रसियन जिपमा हामी हेटौडा जनकपुरसम्म गथ्र्यौ  । २०४९ सालमा ३० वर्षिय सेवा अवधिको कारण रिर्टायर हुन भएपछि छोरा छोरीहरुको उच्च शिक्षाको जिम्मेवारी बहन गर्न अलि गाह्रँे भएको थियो । समय अनुसार व्यवस्थित हुदै गयो । आईरन गरेर क्रिज मिलाएको सर्ट पाईन्ट, लाईनिड गरि मिलाईएको कपाल, कालो चश्मा, खल्तिमा डायरी र काईयो उहा“को ट्रेडमार्क थियो । आफ्नो छोरा छोरीको सानो भन्दासानो सफलता पनि सुनाउन निकै हातारिनु हुन्थ्यो । चोकमा बसेर उमेर ७५ भए पनि सधै आफूलाई युवा सम्झेर चोकमा चुरोट तानेर गफ गरी बस्ने उहा“को सौख थियो ।

अस्पतालमा दैनिक हजारौ बिरामीहरु आउछन मेरो बुवा पनि उहा“हरुले हेर्ने हजारौ बिरामी मध्ये एक थियो होला । उहा“हरुको सामुन्ने एउटा शिष्ट विद्यार्थी जस्ते मैले शिष्ट रुपमा म प्रस्तुत भई रहेको थिए । दैनिक ६ हजार तिरेर आईसीयूमा उपचार गरी रहेका म र मेरा बुवासंग बोल्न ६ सकेण्ड पनि उहा“हरुसंग समय थिएन । मैले शिष्ट रुपमा राखेका प्रश्नको उत्तर दिन पनि उहा“को शिष्टतामा खडेरी परेको थियो । सुब्वा सावको सौखमा बसेका मेरो बा लाई चिकित्सकको व्यवहार मन परेको थिएन । मेडिकल कलेज भएको हुनाले मेरो बुवा लगायत अन्य विरामी उहा“हरुकोलागि विरामी मात्र नभएर एउटा केश थियो जुन केशमा मेडिकल अफिसरहरु प्रयाक्टिकल गरि रहेका थिए । उनीहरुको सोचमा एउटा कमि थियो त्यहा लाईएका बिरामी उसको परिवारकोलागि हजारौमा मात्र होईन करोडौमा एक हो ।

अस्पतालको एक साताको उपचार पछि बुवाको स्वास्थ्यमा सुधार आए पछि हामी खुशी मनाउदै घर फर्केका थियौ । एक सातासम्म हामी हाम्रो परिवार हासि खुशी बसेको थियो । अस्पतालबाट फर्केको एकसाता पछि हामीलाइै धेरै माया गर्नु हुने, सत्कर्ममा प्रेरित गर्नु हुने,सधै अनुशासनमा बस्न सिकाउन हुने, हाम्रँे सानो भन्दा सानो प्रगति सबैलाई सुनाउन हातारिनु हुने, हामीलाई सधै स् साना बालबालिकाहरुलाई जस्तो केयर गरी रहुन हुने हाम्रो बा यस पटक को विजय दशमीमा सधै जसो विहानै चिटिक्क परेर हाम्रो सफलताको कामान गरी टिका लगाएर धेरै आशिष दिन हुन भौतिक रुप्मा हामी माझ हुनु हुन्न तर हाम्रो वरपरका प्रत्येक बस्तुमा बा को स्मृति ताजा छ, बा र हामी संगै छौ ।

सुधिर भद्र

२०७७।७।२१