पेसेन्ट इस अलवेज राईट !

भर्खरै सम्पन्न १ महिने अस्पताल व्यवस्थापन सम्बन्धि तालिममा सिकाईएको धेरै कुरा मध्ये एउटा महत्वपूर्ण कुरा पेसेन्ट ईस अल्वेज राईट अर्थात बिरामी जहिल्यै पनि सहि हुन्छन भन्ने थियो । जसरी व्यवसायीक क्षेत्रमा व्यवसायीक विज्ञहरुले कस्टमटर ईज अलवेज राईट भन्छन त्यसैगरी अस्पताल क्षेत्रमा काम गर्ने जो कोहिले पनि पेसेन्ट ईज अलवेज राईट भन्नु भर्छ भन्ने उहा“हरुको मान्यता थियो । 

कुरा ठिक पनि लाग्यो । तर अस्पतालमा काम गर्ने कर्मचारीहरुले कुन अवस्था सम्म बिरामीले गरेका सम्पूर्ण कार्यहरु ठिक छन भन्ने विषय पनि गम्भीर छ । सबै मानिसहरुको आ—आफ्नो आत्मसम्मान हुन्छ । कसैलाई पनि आफ्नो आत्मसम्मानमा ठेस पु¥याउने काम गरेको सह्य हुदैन । त्यो चाहे बिरामीको होस वा अस्पतालका कर्मचारी एवम् चिकित्सकको । यसमा दुवै पक्ष सतर्क हुनु पर्दछ । 

अस्पतालका कर्मचारी एवम् चिकित्सकहरु बिरामीको उपचार गर्न नै बसेको हुन्छ । चिकित्सकले उपचारमा सकेसम्म सफलता हासिल नै गर्न खोज्छ, भन्ने कुरा बिरामीले बुझ्ने गरी भाषमा चिकित्सकको बोलि व्यवहार र हाउभाउबाट झल्किनु पर्दछ । बिरामी आफू वा बिरामीको पक्षले मेरो बिरामीकोलागि चिकित्सक यति लागि परिरहेको छ भन्ने देखिएमा कुनै पनि अस्पतालमा चिकित्सक र बिरामी बिचको द्वन्द चल्दैन ।

बिरामीले चिकित्सकहरुको उपचार प्रद्धतीलाइ विश्वास गर्नु पर्दछ । सेवा वा केहि हदसम्म व्यपार पनि गर्न बसेका हुन सक्छन । त्यसलाई नकारात्मक चित्रण गरेर उपचारमा सहभागी भई रहयो भने सानो सानो त्रुटि पनि ठूलो लाग्न सक्दछ । उपचारको क्रममा हुने साना तिना समस्याहरु तत्काल सकारात्मक तरिकाले समाधान गर्नु पर्दछ । ठूलो समस्या आएमा समय लिएर बिभिन्न पक्षसंग सल्लाह गरेर सम्बन्धित निकायमा जानु पर्दछ । धेरै व्यवसायीक हुन थालेको देखियो भने कानूनी उपचारमा जानु पर्दछ ।

Picture: Google

विरामीले अपनाउन पर्ने सर्तकता

कुनै पनि कुरा दुई पक्ष बीचको सम्बन्ध एकदम सौर्हाद वातावरण छ भने जे जस्तो शव्द वा प्रश्न सोध्दा पनि सामान्य नै लाग्छ । यदि छैन भने सानो कुराले पनि ठूलो रुप लिन्छ । बिरामीले नाम दर्तामा आफनो परिचय दिदा खेरी देखि जाँच गर्ने स्थानमा सभ्य रुपमा प्रस्तुत हुनु पर्दछ । बिरामी र चिकित्कसको रुपमा भर्खरै परिचय भई कुरा कानी शुरु भएको अवस्थामा एक अर्कालाई राम्रोसंग चिन्न भ्याएको हुन्न । त्यस्तो अवस्थामा एक अर्काको काडा बोली दुवै पक्षलाई असामान्य लाग्न सक्दछ । त्यसैले संयम पु¥याएर बोल्नु पर्दछ । 

उपचार पाउनु बिरामीको हक हो । त्यहि उपचार गर्न नै चिकित्सकहरु आ—आफ्नो परिवार छाडेर खटिरहेका छन भन्ने बिरामीले बुझ्नु पदर्छ । हाम्रो जस्तो मुलुकमा चिकित्सकलाई थोरै भन्दा थोरै बिरामी हेर्ने वातावरण बनाएर उनीहरुको धेरै समय बिरामीलाई परामर्श गराउन सम्भव छैन । धेरै बिरामी हेर्दा हेर्दै, धेरै बिरामीहरुसंग बोल्दा बोल्दै थाक्न सकेका हुन्छ । त्यस्तो अवस्थामा आफ्नो वा आफ्नो बिरामीको बारेमा  चिकित्सकहरुलाई प्रश्नहरु सोध्दा नम्र भएर प्रस्तुत भई दिदा राम्रो हुुन्छ । आफ्नो रोगको विवरण र आफूलाई विगतमा लागेको रोगहरु वा अन्य कुनै कुराको एलर्जी भएमा सो को बारेमा राम्रो जानकारी चिकित्सकलाई दिनु पर्दछु । 

अहिले आर्टिफिसिल ईन्टलिजेन्सको जमाना छ । रोगको बारेमा विज्ञका जानु भन्दा पहिला ईन्टरनेटमा सो को बारेमा जानकारी लिने चलन छ । यो राम्रो पनि हो । यसको बारेमा उपचार गर्ने चिकित्सकलाई शेयर गर्नु राम्रो पनि हो । तर मैले यो रोगको बारेमा धेरै जानी सके भन्ने अहमताका साथ चिकित्सकका प्रस्तुत हुन भएन । यसरी प्रस्तुत हुंदा चिकित्सकले अझ खुलेर उपचार पु¥याउन सक्दैन ।

चिकित्सा क्षेत्रको अध्ययन महंगो छ । विपन्न परिवार र मध्यम वर्गिय परिवारका सन्ततीहरु बिरलै चिकित्सक भएका छन् । आफ्नो पढाईको लगानी कसरी उठाउने । आफ्नो पारीवारीक पृष्ठभूमी अनुसार खर्च कसरी व्यवस्थित गर्ने भन्नेमा चिकित्सकहरु केन्द्रित हुनु सामान्य हो । यस्तो क्रियाकलाले बिरामीको स्वास्थ्यम उपचारमा प्रत्यक्षवा अप्रत्यक्ष रुपमा केहि असर गरेको छैन भने ठिक छ । यसमा बिरामीले अनावश्यक विष उठान गर्नु हुदैन ।  तर बिरामीको स्वास्थ्यलाई नै असर पर्ने गरेर आर्थिक हितकोलागि मात्र चिकित्सकहरु केन्द्रित भएका छन भने त्यस विषयमा व्यक्तिगत रुपमा नभई तथ्य प्रमाण संकलन गरी सम्बन्धित निकायमा बोल्नु पर्दछ ।  

उपचार एवम् शल्यक्रियाको क्रमममा मानिसको शरिरीक वनावट र शरिरमा भएको अन्य रोगको कारण कम्पिलीकेशन आउन सक्छ । कुनै बेला अस्पताल एवम् चिकित्सकको लापरवाहिले पनि आउन सक्छ । यस्तो अवस्थामा सत्य तथ्य बुझेर लापरवाहि गरेको भए पनि सम्बन्धित निकायहरुमा पुगेर उजुरी हाल्नु पर्दछ । लापरवाहि भएको खण्डमा त्यसको क्षतिपूर्ति पाएको उदाहरणहरु पनि धेरै छ । 

अस्पताल कर्मचारी एवम् चिकित्सकले  अपनाउन पर्ने सर्तकता

कुनै पनि बिरामीको पहिलो उपचार भनेको अस्पतालको कर्मचारी र चिकित्सकको व्यवहार हो । अस्पतला पुग्ने बित्तिकै ठोकिने पहिलो सूरक्षा गार्ड, नाम दर्ता लगायत अन्य स्थानका कर्मचारीहरु हो । बोलिमा मिठास भयो भने बिरामीहरु संयम भएर बस्छन । 

बिरामीको समस्या के हो, के भएर देखाउन आएको, अरु के के समस्या छ यी यादी कुराहरु सयंमीत भएर सुन्नु पर्दछ । रोग निको नभएर बिरामी पटक पटक आउन परेर एक दुई पल्ट रिसाय पनि आफू नरम भएर के कारणले त्यस्तो भएको हो स्पष्ट पारी दिनु पर्दछ । यसले गर्दा विवादले ठूलो रुप लिन पाउँदैन । 

कोहि कोहि बिरामी आफ्नो सत प्रतिशत गल्ति हुँदा पनि विवाद गर्ने प्रकृतिका हुन्छन त्यसस्तो बिरामीहरुलाई आफूले सम्झाउन सके सम्झाएर वातवारण सहज बनाउनु पर्दछ । धेरै लामो विवाद बढदै गयो भने समाधानकोलागि माथिल्लो निकाय वा गुनासो सुन्ने अधिकारीका पठाई दिन पर्दछ । आफै विवाद गरी नवस्दा राम्रो हुन्छ ।   

अस्पतालमा सयौ देखि हजारौ बिरामीहरु आउँछन । यो अस्पतालको लागि बिरामीको संख्या मात्र हो । त्यहि हजारौ बिरामीहरुमा जो परिवारलाई लिएर उपचारकोलागि गएको छ उसकोलागि त्यो बिरामी करौडौमा एक हुन्छ । 

उसको बुवा, आमा, श्रीमती, छोरा, छोरी जो उसंग गएको हुन्छ उसको लागि धेरै महत्व राख्छ र चिकित्सकले उ प्रति गर्ने व्यवहार पनि महत्वपूर्ण हुन्छ । अस्पतालमा ध्यान दिएर हेर्दियोस भन्ने चाहना हुन्छ । चिकित्सकहरुले मेरो परिवारसंग हाँसी हाँसी बोलि दियोस भन्न्ने हुन्छ । अझ व्यक्तिगत कुरा बिरामीलाई चिकित्सकले सोध्दा त बिरामीहरु चिकित्सकलाई आफ्नै परिवारको मान्छे ठान्छन । त्यसकारण बिरामी वा बिरामी कुरुवासंग कहिल्यै पनि ठूलो स्वरमा बोल्नु हुंदैन । बिरामीले नबुझेका कुरा झर्को नमानि सम्झाउनु पर्दछ ।  

सबै उपचार एकै अस्पतालमा सम्भव हुंदैन, उपचार प्रविधिहरु पनि फरक फरक हुन्छन । विरामीलाई चिकित्सक आफूले गरेको उपचार प्रविधिको बारेमा स्पष्ट जानकारी गराउन पर्दछ । यसबाट पर्न सक्ने साईड ईफेक्टको बारेमा पनि अग्रिम जानकारी गराउन पर्दछ ।  उपचारको लागि अन्य स्थानमा जान चाहने बिरामीहरुको हकमा बिरामीको ईच्छालाई ध्यानमा दिएर काम गर्नु पर्दछ । स्वास्थ्य बीमा भएको हकमा स्वास्थ्य बीमाको सीमाको बारेमा सम्झाउनु पर्दछ ।

यदि उपचरा सम्भव नभएर बाहिर लानु पर्ने भए र रोगको अवस्था जटिल नै भए पनि बिरामीको अगाडी नै सबै कुरा भन्नु हुंदैन । विरामीको आत्मवल बलियो बनाउनकोलागि बिरामीको आफन्तलाई सबै कुरा जानकारी गराउनु पर्दछ । बिरामीको अगाडी नै तपाईलाई कडा भन्दा कडा रोग लागेको छ, अव यसको उपचार गर्न कठिन छ  भन्दा बिरामीसंग भएको आत्मवल कम भई रोगले झन गाल्न सक्छ ।

अहिले नयाँ नयाँ प्रविधिको विकाससंगै रोगको पहिचान गर्न बिभिन्न किसिमको परीक्षणहरु पनि गराउने गरिएको छ । आवश्यक बिरामीलाई मात्र यस किसिमको टेष्ट गराउनु पर्दछ । अस्पतालको आर्थिक पक्ष सबल बनाउन टेष्ट तथा औषधिको मात्रा बिरामीलाई बढाउनु हुंदैन ।  

सुधिर भद्र

sudhirshrestha.htd@gmail.com

२०८० असोज १ गते 

हेटौडा अस्पतालको सुधार सम्भव छ

४ दशक अगाडी म आफू जन्मेको अस्पताल अहिले पनि आफ्नो अस्तित्वको लागि लडि रहेको छ ।  मकवानपुर जिल्लाको स्वास्थ्य क्षेत्रमा टेवा पु¥याउँदै आएको अस्पताल कहिले स्वत स्फूर्त रुपमा हिड्न सक्षम हुन्छ । कहिले ढलमल ढलमल गर्दै हिड्नु परि रहेको छ । अस्पतलाको नेतृत्व लिन आउने र त्यो टिममा काम गर्ने टोलिको सहयोगमा अस्पतालको गति भर परेको छ । हेटैडा अस्पतालमा घेरै सम्भावनाहरु छन् । यो अस्पताले पु¥याउँदै आएको सेवा पनि आफ्नो क्षमता अनुसार ठिकै होला । अलि कति व्यवस्थापकीय कुराहरुलाई ख्याल गर्न सके धेरै हदसम्म उठेका असन्तुष्टिहरु साम्य हुन सक्छ ।

कुनै समय थियो हेटौडा अस्पतालमा स्त्री रोग विशेषज्ञ थिएन, सामान्य सुत्केरी गराउनकोलागि कि भगवान भरोसा भनेर यहि खतरा मोलेर बस्नु पर्दथ्यो । धेरै पैसा हुनेहरु सुविधा सम्पन्न ठाँउमा गएर सुत्केरी गराउँदथे पैसा नहुनेहरु यहि खतरा मोलेर सुत्केरी गराउँथे । अहिले त्यो माहोल परिवर्तन भएको छ । ३ जना स्त्री रोग विशेषज्ञहरु छन् उहाँहरुले आफ्नो क्षमताले भ्याएसम्म सेवा प्रदान गरी रहुन भएको छ । जसले गर्दा सामान्य आय श्रोत हुने विरामीहरु जो बाहिर उपचार गर्न सक्दैनन उनीहरुले सेवा प्राप्त गरी रहेका छन् । यसका अतिरिक्त हाल अस्पताले जनाए अनुसार हाडजोर्नी विशेषज्ञ, बालरोग सेवा, दन्त सेवा, फिजिसियन सेवा, नाक कान घाटी सेवा, मनोरोग सेवा, फिजियोथेरापी सेवा, न्युरो सेवा, विशेषज्ञ सेवा, आईसीयु, एचडीयु,युएसजी, सीटी स्कयान, डायलिसस लगायतका सेवाहरु प्रदान गरीदै आएको छ ।

तर एउटा कुरा के सत्य हो भने । अस्पतालले प्रदान गर्ने सेवाहरुबाट पछिल्लो अवस्थामा विरामीहरु सन्तुष्ट हुन सकेका छैनन । केहि समय अगाडी विरामीहरुमा अस्पताल प्रति सकारात्मक सोचको विकास भई सकेको थियो भने अस्पतालमा चिकित्सकहरुमा पनि आत्मविश्वास आई सकेको थियो । अहिले अवस्था परिवर्तन हँुदै गई रहेको छ । अस्पताल प्रति विरामीहरको विश्सवा कम हुँदै गई रहेको छ भने चिकित्सकहरुमा पनि आत्मविश्वस कम भई रहेको छ । यसमा दुवै पक्षले आ—आफ्नो तर्फबाट सुधार गरी अस्पतालको सेवा विकासमा लाग्नु पर्दछ ।

हेटौडा अस्पतालमा सरकारी नियुक्ति र विकास समितिबाट नियुक्ति गरी चिकित्सकहरु नियुक्त भएका छन् । चिकित्सकहरुले कति समयसम्म अस्पतालमा सेवा दिनु पर्ने, शल्यक्रियामा कति समय दिनु पर्ने बाहिर निजी क्षेत्रमा सेवा दिन पाँउने नपाउने त्यो कुरा स्पष्ट नियुक्त गर्ने संस्थाको कार्यविधिमा उल्लेख छ । त्यहि अनुसार नियुक्त गर्ने निकाय र सो को आधारमा नियुक्त भएका चिकित्सकहरुले ईमान्दार भएर काम गर्नु पर्दछ । चिकित्सा क्षेत्रमा अध्ययन अत्यन्त महगो छ । सामान्य तलवको भरमा आफू वा आफ्नो घर परिवारले गरेको लागानी उठाउन सकिन्न । त्यसकोलागि तलव बाहेक अतिरिक्त आयको लागि चिकित्सकहरुले काम गर्नु पर्ने देखिन्छ । चिकित्सकको सामाजिक प्रतिष्ठा राख्न पनि त्यहि अनुसारको खर्च गर्नु पर्ने भएकोले त्यहि अनुसार आयको खोजी हुनु स्वभाविक हो । निजी क्षेत्रमा खटिनु पर्ने बाध्यता भए पनि पहिलो प्राथमिकता आफू नियुक्त भएको संस्थालाई दिनु पर्दछ । त्यस पछिको समय निजी क्षेत्रलाई छुट्टयाउन पर्दछ । 

अस्पतालको स्वीकृतिमा नीजि क्षेत्रमा सेवा दिन जानु पर्दछ यो कुरा ऐन नियममा पनि उल्लेख छ तर व्यवहारत कार्यन्वयन भएको छैन । अस्पतालले एउटा गतिलो अनुगनमनको व्यवस्था गर्न सक्यो भने अस्पतालमा आवद्ध भएका कर्मचारीहरु आफै लाईनमा आउन सक्छ । कार्यालय समय कति हो, कति बजेसम्म अनिवार्य बस्नु पर्ने ओपीडी वा ओटीमा के के सेवा दिनु पर्ने पर्ने हो सो को जानकारी स्पष्टरुपमा चिकित्सकहरुलाई गराउन प¥र्यो । बाहिरबाट अनगुमन गरी दवावमा चिकित्सकहरुले काम गर्नु भन्दा अस्पताल कै आफ्नै अनुगमन संयन्त्र बनाएर काम गर्नु प¥र्यो । अस्पतालको सामान्य रकम तिर्न पनि गाह्रो हुने बिरामीहरुलाई बाहिर जानु भन्दा अस्पतालमा नै उपचार सहजको वातावरण बनाई दिन प¥र्यो । पैसा हूने हरु आफै अस्पतालको लामो लाईनमा बस्दैनन, निजी क्षेत्रमा आफूलाई विश्सास लागेको चिकित्स्क खोज्दै जान्छन् ।

अस्पतालमा काम गर्ने चिकित्सक, नर्स, व्यवस्थापक लगायात प्राविधिक, अप्राविधिक कर्मचारीहरले आफूले काम गर्ने कार्यथलोलाई घरको रुपमा लिनु प¥र्यो । म सरकारी कर्मचारी भन्ने मानसिकताबाट बाहिर आउन पर्यो । कामको लागि मात्र काम गर्ने परिपाटि अन्त गरीनु पर्यो । व्यवसायीक क्षेत्रमा एउटा भनाई छ कस्टमर ईज अलवेज राईट अर्थात ग्राहक जहिले पनि सहि हुन्छ । ग्राहकले जति सुकै गल्ति गरे पनि व्यवसायीक हितकोलागि उसको गल्तिलाई तत्कालको अवस्थामा सहि मानेर विस्तारै ग्राहक स्वयंलाई पछि आफूले गल्ति गरेको महशुस गराउनु पर्दछ । त्यसैगरी अस्पतालको हकमा पेसेन्ट ईज अलवेज राईटको आधारमा काम गरी सेवाग्रहीसंग नम्र र सहयोगी भावनाले काम गर्नु पर्यो । कुनै कुरा गलत छ वा हुनै सक्दैन भने सहि तरिकाले बिरामीलाई सम्झाउनु पर्दछ । यसबाट साना तिना विवादहरु सतहमा मिल्दै जान्छन । यसले भविष्यमा ल्याउन सक्ने ठूलो दुर्घटनालाई टार्न केहि हदसम्म सहयोग गर्दछ ।

बागमति प्रदेशको राजधानीको अस्पताल अहिलेको हालको अस्पतालले प्रतिनिधित्व गर्न सुहाउदैन । नयाँ भवन बन्दै छ, सायद बने पछि केहि सुधार होला । व्यवस्थापकिय सुधारको र सबै पक्षको ईमान्दारीता बिना जति सुकै ठूलो भवन बनोस सेवाको प्रभावकारीता उल्लेख्य हुन्न । बिभिन्न अत्याधुनिक उपकरणहरु छन् त्यसको सम्भार र सुधार गरी संचालनमा ल्याउन प¥र्यो हाल बायोमेडिकल ईन्जिनियर पनि नियुक्त भएका छ । अस्पतालको विद्यामान उपकरणको पनि समय समयमा परीक्ष्ँण गर्नू प¥र्यो । जनशक्तिको माग गर्नु पर्ने भए सम्बन्धित निकामा जोडदार माग गर्नु पर्यो । 

सरकारी सेवा भनेपछि सेवाग्रहीहरुमा पनि अस्पतालको गेटबाट भित्र पस्दा खेरी देखि नै नकारात्मक प्रभाव परी रहेको हुन्छ । मानविय क्रुटि जहिले पनि हुन सक्दछ सामान्य मानविय क्रुटीलाई गम्भीर लापरवाहिको रुपमा हेरीनु हुन्न । त्यसलाई अतिरंजित पनि बनाउनु हुन्न । बारम्बर मानविय त्रुटि दोहरी रह्यो भने त्यसलाई गम्भीर लापरवाहीको रुपमा आवश्यक विभागीय कारवाहिको रुपमा लानु पर्दछ । 

सामान्य उपचार गर्न जाँदा पनि रोग निको हुने ग्यारेन्टि र आजको भोलि नै शरिरमा सुधार आउनु पर्छ भन्ने मानसिकताबाट सेवाग्रहीहरु बाहिर आउनु पर्दछ । मानव शरिरमा कम्पिलकेशन भन्ने कुरा जुन बेला पनि आउन सक्दछ । जसले गर्दा सामान्य रुपमा विरामी भएर आएका विरामी पनि बिस्तारै गम्भीर हुदै जान सक्छन । त्यसलाई दुवै पक्षले एक अर्कालाई सहज र सौहार्द ढंगमा बुझाउनु पर्दछ । दुवै पक्षको सम्बन्ध राम्रो भयो भने उपचार गर्नेलाई पनि अझ बढि आफ्नो सीप कौशल प्रयोग गर्न मन लाग्दछ । विरामी पक्ष सहयोगी भएन भने बाहिर रिफर पठाउन सक्छन् । 

मकवानपुर जिल्लावासीहरुमा चिकित्सकहरु प्रति हेरीने दृष्टिकोण राम्रो छैन भन्ने कुरा चिकित्सा क्षेत्रमा लागेका समूहमा छ । पछिल्लो क्रममा सेवाग्रही र चिकित्सकको सम्बन्ध सौह्रार्द हुदै गएको छ भन्ने सन्देश जान शुरु भएको छ । यसैलाई निरन्तरता दिन हामी सबै लागौ । अस्पतालको सुधारकै क्रममा स्वतन्त्र युवा समुह लागेका छन् संयमित भएर गल्ति कमजोरीहरु औलाईदिउ । यदि कुनै गल्ति कमजोरी भए आफै व्यक्तिगत रुपमा कारवाही गर्न अगाडी नबढौ । कारवाही गर्ने अधिकार प्राप्त निकायकोलागि कारवाही गर्न दबाव दिउँ । अस्पतालको व्यवस्थापनको नेतृत्व लिने, काम गर्ने चिकित्सक लगायतका सम्पूर्ण टोली, सेवाग्रही र नागरीक सामाज सबै मिले हेटौडा अस्पतालमा सुधार सम्भव छ । 

सुधिर भद्र

sudhirshrestha.htd@gmail.com

२०७९असार ३० गते 

पोहर सालको दशैं

बाबु भनेर मलाई बोलाउने नाम मैले सम्झना गरेसम्म गह्रुगो स्वरबाट आउने आवाज मेरो बुवाको थियो । उहाँसंगको सामिप्यमा मैले चार दशक विताउने मौका पाए । सामान्य बाबु छोराको सम्वाद बाहेक हाम्रो धेरै अन्य कुरामा बहस हुदैन थियो । मैले बुवाले भनेको सबै मान्ने र बुवाले मेरो आगाडी मैले भनेको सबै मान्ने प्रक्रिया चलिरहेको थियो । उमेर संगसंगै शरिरमा बिभिन्न किसिमको कमजोरीले बुवा गल्दै जानु भएको थियो । आश्विन महिनाको मध्य तिर बुवाको साँझको दैनिक नास्ता समय पश्चात बुवा बाहिर कौसीमा बसिरहनु भएको थियो । एक छिनपछि मलाई बोलाउनु भयो बावु ...................बावु.................म बाहिर गए । मलाई कस्तो झुम्म भई रहेको छ मलाई भित्र लगि देउन भन्नु भयो । मैले हात समातेर बुवा लाई भित्र ल्याए । के भयो भनेर प्रश्न गरे खोई झुम्म भई रहेको छ उठ्न सकिन भन्नु भयो । खाटमा राखेर म यता गाएको थिए बुवा भुक्लुक्क लड्नु भयो । आमालाई बोलाएर हामी दुवै भएर बुवालाई हल्लाएर बोलायौ ।  दात किर्नु भएको थियो दातमा हात राखेर फ्ट्यायौ । एक छिन पछि आँखा खोल्नु भयो । 

परिवारका अन्य सदस्यहरु पनि जम्मा भई सकेका थिए । हामीले अस्पताल लग्ने तयारी गर्न थाल्यो तर बुवा अस्पताल जान मान्नु भएन, भोली विहान जाने कुरामा अडिग हुनु भयो । हामीले धेरै कर ग¥यौ तर मान्नु भएन । राती उहाँलाई अलि स्वास प्रस्वासमा समस्या भएछ विहानै अस्पताल जान तयार हुनु भयो । हामी सबै हेटौडा अस्पताल गयौ । अस्पतालले निमोनिया भएकोले भरतपुर वा काठमाण्डौ लान सल्लाह दियो हामी भरतपुर जान तयार भयौ । बुवा भरतपुर जान तयार हुनु हुन्थेन । मलाई केहि भएको छैन औषधि मात्र लेख्न भन डाक्टरलाई भनेर हामी सबैलाई भनि रहनु भएको थियो । डाक्टर देखाएर फर्कि हाल्ने भनेर हामीले फकाएर लग्यौ । भरतपुर अस्पतालले भर्ना गर्न भन्यो बुबा फर्किन जोड गरिरहनु भएको थियो । हामी निको भएर पछि जाने भनेर फेरी फकायौ । एक छिन पछि अलि धेरै गाह्रो भयो । बुवालाई बोल्न धेरै गाह्रो हुन थाल्यो ।

भरतपुरमा शुरुका दूई दिन बुवालाई धेरै गाहै्रो भएको थियो । आईसीयूमा राखिएको थियो । पछि बिस्तारै सामान्य हुँदै गयो । अलि कति सामान्य हुने बित्तिकै घर जान निकै हतारनिु हुन्थ्यो । एकसाताको बसाई पछि हामी घर फर्कियौ, घरमा दशैको माहौल शुरु हुंदै थियो । बुवालाई सकुशल घर फर्काउन सकेकोमा हामी धेरै खुशी थियौ । बुवाले नियमति औषधि सेवन गरी रहनु भएका थियो । बिस्तारै शरिरमा फूर्ति पनि आउन थालको थियो । विहान सधै ईष्टमित्रलाई फोन गर्दे समय कटि रहनु भएको थियो । दिउँसो पत्रिका र केहि थान किताव पढेर बस्ने उहाँको दिनचार्य बनिरहेको थियो । अष्टमीको दिन हामीले सबै नेवारी परम्परको भोज कुछी भ्वए संगै खायौ । बुवालाई सधै राती राती अलिकति खाने बानी परेको थियो । बिरामी परेदेखि उहाँको नियमित सेवन रोकिएको थियो । उहाँलाई त्यसको निकै तल तल लागिरहेको हामीले बुझि रहेका थियौ । राती केहि समय निदाउनु भए पश्चात बिउझिनु भयो । उठेर बसि रहुन भएको थियो, मैले गाह्रो भयो भनेर सोधै अलि अलि भनेर टाउको हल्लाउनु भयो । हामीले भरतपुरमा जस्तो गाह्रो होलाकि भनेर अक्सिजन घरमै राखेका थियौ । मलाई आमालाई उठाउ भन्नु भयो, मैले आमालाई उठाए अनि अक्सिजन लगाई दिए । 

उहाँको गाह्रो पन बढ्दै गयो । घडीमा रातको १ बज्दै थियो, पटक पटक घडि हेर्दै हुनु हुन्थ्यो । सायद चाँडै विहान कहिले हुन्छ भनेर होला, पल पल हिसाब गरी रहनु भएको थियो । सिलिण्डरमा अक्सिजन सकिन थालेछ, बुवालाई झन धेरै गाह्रो  हुन थाल्यो । अक्सिजन छैन भनेर सौध्नु भएको थियो, मैले उहाँको मनोबल बढाउनकोलागि छैन भन्न सकिन बिस्तारै आउँदैछ भने । तर बुवाको गाह्रौ मैले हेर्न सकिन, धेरै नै गाह्रो भए पछि कहिल्यै अस्पताल जान नमान्ने बुवाले आफैले मलाई चुरे हिल जाउँ बाबु भन्नु भयो । मैले त्यत्तिखेरसम्म चुरेहिल हस्पिटलको बिवेक भाई र सञ्चो हस्पिटलको मित्रता बहिनिलाई अस्पतालको बारेमा बुभ्mदा विशेषज्ञ डाक्टरसाबहरु दशैंमा घर जानु भएको र आकस्मिक सेवा मात्र संचालनमा रहेको जानकारी पाएको थिए । जे भए पनि अस्पताल नै जाम भनेर माथिल्लो तल्लाबाट तल्लो तल्ला ओर्लिने क्रममा मैले बुवालाई बोक्न खोजे मान्नु भएन, त्यसरी गलेको अवस्थमा पनि छोरालाई गाह्रो हुन्छ भनेर उहाँ सम्पूर्ण गाह्रो आफै सहेर भ¥यागं ओर्लिन थाल्नु भयो । धेरै गाह्रो भएकोले उहाँ तल ओर्लेपछि थुचुक्क बस्नु भयो । उहाँको स्वास धेरै फुलेको थियो धेरै गाह्रो भई रहेको थियो ।

दशै भएकोले अस्पतालमा कन्सल्टैन्टहरु नहुन ुभएकोले के गर्ने के नगर्ने भन्नेमा हामी दोधारमा थियौ । अक्सिजनको खोजीको लागि केन्द्रगोविन्द जोशीदाईसंग सहयोग माग्यौ उहाँले राती २ बजे अक्सिजन ल्याई दिनु भयो ।  फेरी अक्सिजन जोडियो बिस्तारै बुवा तग्रिन थाल्नु भयो । हामी सबै परिवार तल कोठामा बसकेका थियौ । सबैको अनुहार पालै पालो हेरेर बुवाले मैले गर्दा तिमीहरुलाई धेरै गाह्रो भयो हगी भन्नु भयो । परिवारीक भिड भाड धेरै मन पराउने हुनाले हामी अरु बेलामा पनि प्राय उहाँकै वरिपरी नै हुन्थ्यौ । बिहान हुँदै गएपछि फेरी फ्रेस हुँदै जानु भयो । सबैसंग बोलेर हासी खेली बोलेर बसी रहनु भएको थियो । आमालाई खाना पकाउन र माहिली दिदीलाई खाना खाएर जान भनि रहनु भएको थियो । 

म र कान्छी बहिनी नवमिको विहान मन्दिर गएका थियौ, श्रीमती एलीसा आईशोलेनमा बस्नु पर्ने भएर छुट्टै कोठामा बसीरहेकी थिईन । मन्दिरबाट आए पछि प्रसाद दिएर एक छिन कुरा गर्दै थियो । त्यसको केहि समय पछि फेरी बुवालाई गाह्रो हुन थाल्यो । अक्सिजन दियौ, मुखबाट हाल्ने पम्प ग¥र्यौ तर पनि बुवाको गाह्रो पन कम भएन । हामी तत्काल अस्पतला लाने बिचारमा पुगी मेरा कार्यालका भाईहरु नविन र मोहनलाई एम्बुलेन्स खोज्न सहयोग गर्न अनुरोध गरे । उनीहरुले एम्बुलेन्स पठाई दिए, जानु अधि औषधि खाएर जाँउ भनेर भरतपुरबाट दिएको औषधि खुवायौ । अन्तिममा चुस्ने औषधि एउटा थियो उहाँले चुस्न सक्नु भएन । उहाँको अनुहार सबै छोरा छोरीमा घुमी रहेको थियो । जेठी दिदीले बा गाह्रो भयो भनेर सोध्नु भयो छैन भनेर टाउको मात्र हल्लाउनु भायो ।

एम्बुलेन्स आयो बुबाले उठ्ने कोशिस गर्नु भयो तर सक्नु भएन, ठूलो भिनाजुले बोकेर एम्बुलेन्सनमा राखि हामी सञ्चो हस्पिटमा पुग्यो । घरबाट सञ्चो अस्पताल पुग्न जेलसम्म म आस्थामा को पम्प बुवाको मुखमा बेला बेलामा हालि रहेको थिए भने आमा बुवालाई झक झकाई रहनु भएको थियो । अस्पताल पुग्ने बित्तिकै अक्सिजनको मात्रा निकै कम देखायो । अस्तपलमा अक्सिजनको मात्रा बढाउन निकै कोशिस गरी रहेका थिए । स्क्रिनमा लाईनहरु सिधा आउन थालि सकेका थिए, नम्बरहरु देखाउन छाडेको थियो । म दुई हातको मुठी कसेर ईश्वरीय चमत्कारको प्रतिक्षामा थिए । तर धेरै वेरको प्रयास गर्दा पनि सफल भएन । ड्युटीमा रहेका चिकित्सकले म नजिकै आएर अवस्था जानकारी गरायो । मैले आमालाई संगै लगेर बुवा भएको ठाउँमा लगे के भयो..... के भन्यो.....डाक्टरलाई प्रश्नहरु सोधी रहनु भएका थियो म अवाक थिए उत्तर दिन सकिरहेको थिईन । आट गरेर भने बा जानु भयो...... अनि अस्पतालको माहोल शोकमग्न भयो ।

हरेक सालको विजया दशमीमको नवमीको दिन हाम्रोलागि बुवासंगको अन्तिम दिनको सम्झना मात्र हुने भयो, अष्टमीको भोज अन्तिम भोज भयो । दशैंको माहोलमा सधै रमाईलो गरेर खानु पर्ने बुबालाई त्यस बर्षको दशैंमा अरु कुरा केहि पनि नखाई शुद्ध कोकाकोला मात्र हातमा समाएर रमाईलो गरी रहनु भएको थियो । औषधी उपचारको क्रममा पनि आफूले गरेका जिद्धिपनको बारेमा हामीसंग माफी माग्दै हुनु हुन्थ्यो । अनि हामीलाई रमाईलोसंग सधै खुशी भएर खान भनि रहनु भएको थियो, हामी त्यहि पोहर सालको दशैंको सम्झनामा अब प्रत्येक सालको दशैंमा सबैजना संगै बसेर रमाउने छौ  बा......। 

सुधिर भद्र

२०७८ आश्विन २१ गते, घटस्थापना 

sudhirshrestha.htd@gmail.com

नारायणकाजीको सम्झनामा

युवाअवस्था देखि प्रौढ अवस्था सम्मका समकालिन हितैषि मित्रको स्मरण गर्दा श्री नारायणकाजीे टड्कारै झुल्कीरहन्छन् मेरो मानसपलटमा ।

वि.सं. २०२० दशकको मध्यवर्षताका नारायणकाजीलाई मैले नारायणी पत्रिका मार्फत नारायण “मिलन” को नामले वहाँसंग अप्रत्यक्ष रुपमै परिचित भई सकेको थिए । नारायणी पत्रिकाको सम्पादन त्यस वेलाकै प्रशिद्ध संगीतकार, गायक एवम् कवि भीमविरागज्यूले गर्नु हुन्थ्यो ।

विरागदाईसंग मेरो परिचय बिरगंज बसाई देखि नै थियो । त्यसैले वहाँलाई भेटन म नारायणी प्रेसमा पुगीरहन्थे । नारायणकाजीसंग मेरो पहिलो भेट र चिनजान त्यहिबाट शुरु भएको थियो । 

नारायण मिलन अर्थात एक नवोदित गीतकार,नारायणी पत्रिकामा झुल्किरहने एक सर्जक,चल्तीको नाम नारायणकाजी औपचारीक नाम नारायणबहादुर श्रेष्ठ

वहाँ प्रणय गीत लेख्नु हुन्थ्यो र वहाँको उपमा सहितको मिल्दो नाम नारायण “मिलन” । वहाँ लवाई, खवाई र बोलाईमा सौम्य एवम्  मिजासिलो हुनु हुन्थ्यो । सबैका प्रिय भएकाले नारायणकाजी, सानै कदका भए पनि निडर र आँटिला स्वभावका हुनाले नारायण बहादुर र सभ्य सुसंस्कृत समुदायका हुनाले वहाँको पुरानाम नारायण बहादुर श्रेष्ठ । अनि उहाँ गीत मार्फत झुल्कि रहने पत्रिका पनि नारायणी ।

सरसर्ति बुझ्दा वहाँ नारायणै नारायणको संज्ञाले सशुोभित एवम् परिचित व्यक्तित्व । नारायणकाजी, नारायण “मिलन”, नाराणिबहादुर श्रेष्ठ र नारायण बावु । यी चारवटै नारायणहरु मध्ये एउटा एउटा नारायणमा अभ्यस्त हुने हामीहरु । 

उमेरमा हामी दुवै समकालिन, हामी दुवैको जन्म वि.स. २००२ साल । म आफूलाई वहाँ भन्दा केहि जेठो ठानेर वहाँलाई नारायण बावु सम्बोधन गर्दथे । हाम्रो भेटभाट बेला, बेलामा पातलिए पनि एक अर्का प्रति स्नेही भाव पछि पर्यन्त कायमै रहि रहयो ।

म भैंसेको वहाँ हेटांैडाको । म हेटौडा झरेको बेला भीम विरागदाईको नारायणी प्रेसमा पुगी रहन्थे । नारायण बावुसंग प्रत्यक्ष चिनापर्चि र भेटभाट त्यहिंबाट भएको हो । हामी बेला बेलामा भेटघाट हुने गथ्र्यौ ।

नारायण बावु त्यति वेलामा नै सडक विभाग तत्कालिन च्त्इ मा जागीरे हुनु हुंदो रहिछ । त्यति बेला मैले वीए फाईनल उत्तिर्ण गरी सकेको थिए तर अलि अल्लारे नै थिए । जीवनमा के गर्ने ठेगान नलागेको म । खोला पारी तर्न नपाएर वरै किनारमै रल्लेर उभिरहेको जस्तो । नारायण बावु भने जीवनको गोरेटोमा यात्रा शुरु गरी सक्नु भएको ।

विराग दाई हाम्रा मान्यवर अनि अभिभावक जस्ता । त्यहि कारण हुनुपर्छ मलाई ईगित गर्दै विराग दाई भन्नु हुन्थ्यो, “तिम्रो उमेर भई सक्यो । कि उच्च शिक्षाको पढाई थाल, कि कुनै व्यावसाय गर वा जागिर खाउ । अव रल्लिने होईन” तुल्सी ।

म नारायण बावु तिर हेर्थे र सोच्थे होतनी अव मैले पनि केही गर्नु पर्छ ।

विराग दाईको  झक् झकाई र रुपचन्द्र विष्टसंगको आफ्नो परिचय । कुराको तालमेल मिल्ला जस्तो लाग्ये । म लागें रुपचन्द्र विष्टको पछि । उनी त्यस वखतमा पनि हामी युवा पुस्ताका आकर्षक, आदर्श व्यत्तित्व थिए । वहाँले बोलाउनु भयो । म वहाँलाई भेट्न पालुगं पुगे । शुरु हुने भएको रहेछ जीन्दगीको यात्रा । त्यस वखत वहाँ जनकल्याण हाईस्कुलको प्रधानाध्यापक हुनु हुन्थ्यो । प्रत्येक दिन वहाँले मलाई कुनै न कुनै कक्ष्ाँमा पढाउन लगाउनु भयो । म पनि सुरु सुरुमा जान्थें, पढाउथे । जांगर थियो आंट थियो । 

एकहप्तापछि वहाँले विद्यालय संचालक समितीको बैठकको निर्णय अनुसारको नियुक्ति पत्र मलाई थमाई दिनु भयो र विश्वस्त ढंगले भन्नु भयो “राम्रो पढाउँदो रहेछौ, झनै राम्रो गर्नु । एक खेप घर पुगेर आए पछि तिम्रो अभिभारा शुरु हुने छ ।”

यो मेरो लागि शुभ खवर थियो । जिन्दगीको यात्रामा रुपचन्द्र विष्टले जुराई दिएको बाटोमा तनमनका साथ हिडन थाले । 

यो सन्दर्भ यस आलेखको मुल सन्दर्भसंग जोडिएकोले उल्लेख गरेको हुं । दुवै सन्दर्भले खुशीयाली ल्याएकोछ । एउटा सन्दर्भले जीवनको यात्रा प्रारम्भ गरेको, अर्को सन्दर्भले जीवनको यात्रामा मित्रता जुरेको ।

त्यहि पालुगंको त्रिभुवन राजपथ सडक विभागको क्याम्पमा हेटौडाबाट सरुवा भई वि.स. २०२७ सालदेखि नै आफ्नो मित्र नारायण बावु कार्यरत रहेछन् । 

कस्तो संयोग हामी दुवैको,हामी दुवैको जन्म वि.सं. २००२ साल, जन्मथलोः भिमफेदी, भैसै(हाल दुवैको भिमफेदी गाँउपालीका),नारायण बावुको जागिर शुरु ः २०२४ मेरो स्नातक उत्र्तिणः २०२४, वहाँको पालुगं सरुवाः२०२७ मेरो शिक्षक पेशा शुरुः२०२७

पालुगंमा हाम्रो संगती बाक्लियो पनि । आ—आफ्नो भोगाई अनुसार ठिक बेठिक बुझने, के कस्तो गर्दा आफ्नो क्यारियर सुध्रिन्छ, ? अवसरहरु कस्ता कस्ता छन् कसरी प्रयोजनमा ल्याउने ? समस्या कति प्रवल छन् कसरी सुल्झाउने ? जस्ता व्यवहारीक एवम् व्यवसायीक ज्ञानशीप, बुद्धि विवेक बारे एक आपसमा आदान प्रदान गर्न थाल्यौ । 

मित्रताको त्यो पाटोले जीवन बुझन सघाएकै हो हामी दुवैलाई । यस्तो लाग्छ अहिले, हामी त्यस वखत एक अर्काका परिपुरक थियौ । म त वहाँको संगतिमा मानवीय संवेग सहि ढंगले बुझने हुन थालेछु । वहाँलाई सारै भद्र, विवेकी र मानवीय सामाजिक मर्यादामा अटल रहने व्यक्तित्वको रुपमा चिन्न थाले ।

 

जीवनको आरोह अवरोहमा चरित्र निर्माणमा मित्रताको प्रभाव गहिरो ढंगले पर्छ नै । यस अर्थमा मैले वहाँबाट धेरै आचार विचार ग्रहण गरेको छु । तर पालुगंमा वहासंगको सामिप्य करिव ३÷४ वर्ष मात्र जु¥र्यो । म आफै पढाई र जागिरको सिलसिलामा एक ठांउबाट अर्को ठांउ हुँदै नारायण बावुबाट छुट्टिएर हिडेको जीवनको उर्जामय २०÷२२ वर्ष भई सकेको रहेछ । आफू निवृत भई हेटौडा नवलपुरमा बसोबास गर्न थालेपछि मात्र वहाँसँग भेटने अवसर मिल्यो । 

त्यो अवसर आकस्मिक थियो कुनै निर्धारित थिएन । बुद्धचोक नजिकै भिन्तुना रोडमा नेपाल भाषा खलःको कार्यालय छ । त्यहाँको एउटा कार्यक्रममा आमन्त्रित थिएँ । त्यहा पुग्ने अवसर मिल्यो । सभाकक्षमा पुगेपछि चारै तिर हेरे जोजोलपा आदान प्रदान भयो नारायणकाजी त्यहाँ नहुने कुरै थिएन । वहाँ त्यहाँ हुंनु हुने छ भन्ने अन्दाज थियो नै । वहाँ उठेर जोजोलपा थापादाई भन्दै म निरै आई पुग्नु भयो र मलाई हात समाएर आफू बस्ने लाईनमा संगै राख्नु भो । सभा कक्षमा गफ हाकि हाल्न नि भएन । एक अर्कालाई हेरेर मुस्कुरायौ । सञ्चै हुनु हुन्छ भन्ने हातको ईशारामा साउती ग¥यौ । त्यो आत्मियता दर्शाउदा वहाँको मुहारमा खुशी छाएको त देखे तर वहाँको मुहार अलि चाउरिएको पाए । वहाँले मेरो अनुहारमा पनि त्यसतै बुढ्यौलीपन छर्लगं देख्नु भयो होला ।

हैन, यो समय किन कहिल्यै रोकिंदैन । सधंै किन यसलाई बित्नै हतारो हुन्छ । त्यस क्षण मनमनै गुनगुनाए पनि । हामी बिच भेटघाट नभएको पनि वर्षौ भई सकेछ । किन बिचैमा एक चोटी जहाँ भएपनि भेटने प्रयास हामी दुवैबाट कहिल्यै भएन ? पछुताव पनि लागि रह्यो । 

अव बेला मौकामा भेटी रहने अठोट जाग्यो । हामीले आफ्ना अमुल्य वर्षहरु खेर गएको सोधभर्ना गर्नै पर्छ । यो भाव ममा जाग्यो, वहाँमा पनि जागेको हुनु पर्छ ।

फेरी हाम्रो घेटघाट बाक्लियो । सर सल्लाह, विचार विमर्श, दुःख सुख साटने आत्मियता  ताजा हुँदै आयो नै । 

यसै बिच वहाँले नेपाल भाषा खलःको कार्यवाहाक अध्यक्षको जिम्मेवारी सम्हाल्न थाल्नु भयो । प्रारम्भ देखि नै वहाँ समाज सेवामा सक्रिय रहने गर्नु हुन्थ्यो । भाषा खलः मार्फत भाषा संस्कृति, कला साहित्यको संरक्षण सम्बर्धन तर्फ यथाशक्य लागि पर्नु भएकोमा हामी खुशी थियौ ।

वहाँले भन्नु हुन्थ्यो, भाषा, संस्कृति, कला साहित्य तर्फको दायित्व वहन गर्नुे उद्देश्यले हेटौडामा स्थापित सबै गैरसरकारी संस्थाहरुको एककृत समन्वयात्मक रुपमा कार्यक्रम संचालन हुनु पर्दछ । नगरपालिका मार्फत योजनावद्ध कार्यक्रम गर्ने गराउने तर्फ सहयोग समर्थन जुटाउन हामी प्रयत्नशिल छौ भन्नु हुन्थ्यो ।

हामी त नारायणजीको यस्तो परियोना तर्जुमा होस, कार्यान्वयन होस, सफल होस भन्ने चाहन्थ्यौ, शुभकामना दिन्थ्यौ, साथ सहयोग पु¥र्याउथ्यौ ।

यस्तो अपेक्षा गर्नु मुर्खता थिएन । आशा गर्नु भनेको भविष्य निर्माणमा लाग्नु हो । तर हर समय हरेक भविष्य निर्माण नहोला पनि । ति भत्किन्छन्, तहस नहस हुन्छन् किन ?

त्यस्तै विपरीत भयो । गत २०७७ कार्तिक ९ गते नारायण बाबुले अनन्तमा विलिन हुने गरी विदा लिनु भयो । कुन दिशा भएर आयो त्यो दशा । कुन दिशा तिर गयो त्यो दशा । कसैले के ठम्याओस । वहाँ जहाँ भएपनि यस ईहलोकमा रहँदा जस्तै मिजाशिलो, गम्भिर, सौम्य भई ब्रम्हाण्डमा नै रहि विचरण गरी रहोस । 

जोजोल्पा नारायाण काजी

न्याहथाय जुसा छक ला नापलाय माली ।

जोजोलपा 

तुल्सी थापा

हेटौडा, नवलपुर ।

हार्दिक आभा र एवम् धेरै धेरै धन्यवाद यो मिठो स्मरणको लागि, तुल्सी थापा सर

मेरो बुवा अल्कोहोलिक होईन (बुबाको १३ औंदिनको पुण्य तिथीमा)

 दुई साता अघि श्वास प्रस्वासको समस्या भए पछि हेटौडा अस्पतालमा बुवालाई लिएर गएका थियौ । एक्सरेमा निमोनिया अलि गहिरीएको देखिएपछि हेटौडा अस्पताका चिकित्सकहरुले आईसीयू भएको अस्पतामा लान सुझाव दिए । सामान्य गाह्रो भएर आएको बिरामीलाई अन्यत्र रिफर गरेर जांच्न जानु पर्छ भनेर हामीले सोचेका पनि थिएनौ । जानै पर्ने भएपछि तत्काल एम्बुलेन्स् बन्दोबस्त गरेर भरतपुर पुग्यौ । भरतपुरको ठूलो अस्पताल पुग्दा त्यस्तै किसिमका समस्या लिएर आएका धेरै विरामीहरु थुर्पै थिए । बालबालिका, युवा युवति देखि बृद्धबृद्धासम्म सबै श्वास प्रश्वासको समस्याले ल्याईएका थिए । 

हाम्रो विरामीको बारेमा केहि समय पछि सोधि खोजी भयो । स्वास प्रश्वास्को समम्या भन्ने बित्तिकै पहिला उहां“हरुले कोरोनाको शंका गर्नु भयो । फेमीली हिस्ट्री लिनु भयो । कोरोना जा“च गरेर किन नआएको भन्ने विषयमा त्यहा“का ड्युटी ईन्चार्जले लामो भाषण दिन थाल्नु भयो ।  अनि बिरामीको हिस्ट् सोध्न थाल्नु भयो । रक्सि चुरोट लिनु हुन्छ भनेर थाहा पाएपछि, रोगको सबै कारण रक्सि चुरोट ने ह्ँे भन्ने निचोड सुनाईयो । विहानै देखि रक्सि चुरोटको मातमा मात्तिने मानिसको जस्तो व्यवहार देखाईयो । त्यहि सूचना सहकर्मी र जुनियर स्टाफहरुलाई पनि दिईयो । मैले जीवनमा अहिलेसम्म मेरोबुवा रक्सिले सधै मात्तिएर घर आएको देखेको छुईन । एकपल्ट राती घर आंउदा मात्तिएर आएदा म भर्खर एसएलसी पास गर्दाको समय विहानै म संग माफ माग्नु भएको थियो । सानै देखि दुःखमा हुर्केको हुनाले उहालाई दैनिक रुपमा खान पिनको बानी बसको होला । अहिलको सडक विभाग तत्कालिन आरटीओमा जागीर खादा देखि अहिलेको सडक विभागको नायव सुब्बाको जिम्मेवारी सम्हालदै रिटाएर हुंदासम्म साथीभाई संग जम्ने बानी परेको होला । हो मेरो बुवा ले रक्सि सधै खानु हुन्थ्यो उहा“को कोटा कोकको २ सया ५० एमएलको बोतलको एक बोतल थियो तर उहा“ कहिले मात्तिनु भएको थिएन । सधै नियन्त्रित नै हुनु हुन्थ्यो ।

कोरोनाको रिर्पोट नेगेटिभ आई सके पछि पनि निमोनियाको समस्याको प्रमुख दोष दिएर विरामीको मनोवल खस्काउनु भन्दा मनोवल उच्च राखेर उपचार प्रक्रियामा ध्यान दिने शैलीको अभाव मैले चिकित्सकको पहिलो दोश्रँे सम्वादमा नै ख्याल गरेको थिए । अहिले कोरोनाको बिरामीको चापको कारण स्वास प्रश्वासका बढि उमेरका बिरामीहरु त्यस माथि रक्सि चुरोट खाने बिरामी भने पछि उनीहरु बिरामीको उपचार भन्दा अव बिरामीको समय आयो गाह्रो छ बचाउन भन्ने सुचना प्रवाह गर्न व्यस्त देखिन्थे । त्यो बिरानो शहरमा मेरो बुवालाई एउटा अल्कोहोलिक पेसेन्टको चिनारी दिलाउन सबै व्यस्त थिए । चिकित्सकको पहिलतो दायीत्व भनेको उनको रोगको पहिचान गरी उपचारमा लाग्नु हो । सधै रक्सिले मातेर हल्लेर बस्ने यदि उपचार गर्न आए भने पनि पहिलो उनको उपचारमा लाग्नु पर्छ ।

भीमफेदीको ११ सालको बाढी पिडितहरुलाई हेटौडामा जग्गा मुआव्जा दिए पछि हजुरबुवाको परिवार बुवा सहित अहिले को वन विज्ञान अध्यन संस्थानमा बसेको थियो । त्यहा पनि क्याम्पसले जग्गा अधिग्रहण गरेपछि हेटौडा वडा नं. ९ मा हाम्रो बसाई सरेको थियो । हजुरबुवा भीमफेदीमा राणाहरु आउंदा जांदा उनीहरुंग बाक्लो संगद परेको हुनाले सामाजिक कार्य गर्न अलि क्रियाशिल हुनु हुन्थ्यो । उहाको सक्रियतामा बनेको पानी खाने जरुवाको धारा अहिले सम्म छ  । जसको पछिल्ला क्रममा उदय थापाको सक्रियतामा मन्दिरको पुरनरनिर्माण र राजेन्द्र भट्राईको सक्रियतामो बिभिन्न भौतिक पूर्वाधाहरु निर्माण भएका छन । हजुरबुवाको सिको गर्दै बुवा पनि हालको भुट्नदेवी माध्यामिक बिद्यालय तत्कालिन हिमालय रात्री स्कुलमा अध्ययन गर्दै सामाकिज कार्य तथा आरटीओमा पनि जागीर शुरु गर्न थाल्नु भयो ।

२०२० साल तिर होला पशुपतिनगरका सक्रिय बासिन्दाहरुको सहयोगमो हालको प्रगति उच्च माध्यामिक विद्यालय प्रगति स्कुलको नाममा स्थापना गर्न बुवा पनि सहभागी हुनु भएको थियो । खानेपानी उपभोक्ता समिति मार्फत खानेपानीको व्यवस्थागर्न गठित समितिमा बसेर कार्य गर्नु भएका,  नेपाल रेडक्रश सोसाईटी उपशाखा ८ र ९ स्थापना गर्न पनि सक्रिय रुपमा सहभागी हुनु भएको थियो । पछिल्लो क्रममा नेपाल भाषा खलः को उपाध्यक्ष र काबा अध्यक्षको जिम्मेवारी  र सीतु बचत तथा ऋण सहकारी संस्थको सदस्य समेतको जिम्मेवारी सम्हाल्नु भएको थियो । 

सडक विभागको जागिरको क्रममा थुप्रै समय पालुगं बस्न भएको थियो । त्यस समयमा आदरणीय तुलसी थापा त्यहिको विद्यँलयमा अध्यापन गराउन हुन्थ्यो सायद उहा“कै संगतको प्रभावले होला नारायण मिलनको साहित्यिक उपनामले कोरीएका कविताहरु अहिले पनि पुरानो डायरीमा भेटिन्छ । आदरणीय स्व.भीम विरागज्यूले निकाल्ने पत्रिकामा पनि बुवाको सहयकार्य थियो क्यारे ।

जागिरकै क्रममा जनकपुर मुजेलियामा हामीले पनि प्राथमिक कक्ष्ाँ त्यहि अध्ययन गरेका थियौ । २०४२÷०४३ सालतिर होला सायद हामीले सुब्बा सावको छोरा छोरीकै हैसियतले राम्रो सुख सुविधा भोगेका थियौ । कहिले कहि सडक विभागको पुरानो रसियन जिपमा हामी हेटौडा जनकपुरसम्म गथ्र्यौ  । २०४९ सालमा ३० वर्षिय सेवा अवधिको कारण रिर्टायर हुन भएपछि छोरा छोरीहरुको उच्च शिक्षाको जिम्मेवारी बहन गर्न अलि गाह्रँे भएको थियो । समय अनुसार व्यवस्थित हुदै गयो । आईरन गरेर क्रिज मिलाएको सर्ट पाईन्ट, लाईनिड गरि मिलाईएको कपाल, कालो चश्मा, खल्तिमा डायरी र काईयो उहा“को ट्रेडमार्क थियो । आफ्नो छोरा छोरीको सानो भन्दासानो सफलता पनि सुनाउन निकै हातारिनु हुन्थ्यो । चोकमा बसेर उमेर ७५ भए पनि सधै आफूलाई युवा सम्झेर चोकमा चुरोट तानेर गफ गरी बस्ने उहा“को सौख थियो ।

अस्पतालमा दैनिक हजारौ बिरामीहरु आउछन मेरो बुवा पनि उहा“हरुले हेर्ने हजारौ बिरामी मध्ये एक थियो होला । उहा“हरुको सामुन्ने एउटा शिष्ट विद्यार्थी जस्ते मैले शिष्ट रुपमा म प्रस्तुत भई रहेको थिए । दैनिक ६ हजार तिरेर आईसीयूमा उपचार गरी रहेका म र मेरा बुवासंग बोल्न ६ सकेण्ड पनि उहा“हरुसंग समय थिएन । मैले शिष्ट रुपमा राखेका प्रश्नको उत्तर दिन पनि उहा“को शिष्टतामा खडेरी परेको थियो । सुब्वा सावको सौखमा बसेका मेरो बा लाई चिकित्सकको व्यवहार मन परेको थिएन । मेडिकल कलेज भएको हुनाले मेरो बुवा लगायत अन्य विरामी उहा“हरुकोलागि विरामी मात्र नभएर एउटा केश थियो जुन केशमा मेडिकल अफिसरहरु प्रयाक्टिकल गरि रहेका थिए । उनीहरुको सोचमा एउटा कमि थियो त्यहा लाईएका बिरामी उसको परिवारकोलागि हजारौमा मात्र होईन करोडौमा एक हो ।

अस्पतालको एक साताको उपचार पछि बुवाको स्वास्थ्यमा सुधार आए पछि हामी खुशी मनाउदै घर फर्केका थियौ । एक सातासम्म हामी हाम्रो परिवार हासि खुशी बसेको थियो । अस्पतालबाट फर्केको एकसाता पछि हामीलाइै धेरै माया गर्नु हुने, सत्कर्ममा प्रेरित गर्नु हुने,सधै अनुशासनमा बस्न सिकाउन हुने, हाम्रँे सानो भन्दा सानो प्रगति सबैलाई सुनाउन हातारिनु हुने, हामीलाई सधै स् साना बालबालिकाहरुलाई जस्तो केयर गरी रहुन हुने हाम्रो बा यस पटक को विजय दशमीमा सधै जसो विहानै चिटिक्क परेर हाम्रो सफलताको कामान गरी टिका लगाएर धेरै आशिष दिन हुन भौतिक रुप्मा हामी माझ हुनु हुन्न तर हाम्रो वरपरका प्रत्येक बस्तुमा बा को स्मृति ताजा छ, बा र हामी संगै छौ ।

सुधिर भद्र

२०७७।७।२१

एक कर्मवीरको बर्हिगमन

आफ्नो कममा ध्यान दिने, अर्काको चियो चर्चोमा समय खेर नफाल्ने, अफ्नो पुरा समय आफू कार्यरर्त संस्थालाई दिने कर्मवीरहरु अचेल थोरै पाईन्छ । केहि समय अघि एउटा संस्थामा त्यस्तै कर्मवीरलाई नजिकबाट नियाल्ने मौका मिलेको थियो । उनी साधारण थिए । थोरै बोल्ने, आफ्नो क्षेत्रको सीपमा पोख्त थिए । उनको क्षेत्रमा नेपालमा अगाडी आउने नामहरुमा उनको पनि आउथ्यो । तर उनमा अलि कति पनि अहमको क्षणक थिएन । उनको नेतृत्वमा उनले सम्हालेको संस्थाको कायापलट भएको सबैले अनुभव गरेका थिए । सर्वसाधारणले विश्वास गर्न छाडेको संस्थामा विश्वासको मुना देखिन थालेको थियो  । यस्तै विग्रे भत्केको सम्हाल्न उनलाई जिम्मेवारी दिएर ल्याईएको थियो । भविष्यमा अझ ठूलो जिम्मेवारी दिने पनि अनौपचारीक छलफल भएका थिए । उनले आफ्नो अनुभव साटनलाई पुन एकपटक यसै क्षेत्रमा सेवा गर्ने अठोट लिए । छोटो समयमा उनका सुधारहरु धेरै प्रष्टरुपमा देखिने भएका थिए । यीनै कर्मवीर यस क्षेत्रमा उनको विषय बस्तुसंग समबन्धित विकासको लागि साचेर राखेका आफ्ना सबै ईच्छा, आकांक्षा र अठोटहरुलाई छोडेर यहा“बाट बर्हिगमन भएका छन् ।

संस्थमा भएका वेथितिहरुलाई सुधार गर्न खोज्दा कहिले सहकर्मीहरुको साथ पाए, कहिले उनी एक्लै भए । तर पनि उनको दृढ ईच्छा शक्तिको कारण उनी एक्लो भए पनि कहिल्यै पछाडी फर्केनन । सायद उनको कमजोरी यहि थियो होला, जसले गर्दा उनले समय समयमा आफ्ना सहकर्मीहरुको विश्वास पनि गुमाउनु परेको थियो ।  पुरानो उखान नै छ एक्लो बृहस्पती झुटो सायद उनी त्यही एक्लो बृहस्पतीमा परे होला । कार्यालय समय व्यवस्थापन, कार्यशैलीको सुधार, अन्य व्यवस्थापन लगायत सेवाग्रहीले पाउने सुविधामा के कसरी सुधार गर्न सकिन्छ भन्ने बारेमा सधै तल्लिन थिए । संस्थाको कार्य चुस्त दुरुस्त राख्न राय सुझावको लागि आफू भन्दा माथिका देखि आफू भन्दा तलका अन्य संघसंस्थाहरुमा छलफल गरी रहन्थे ।

आफूले  जानको र बुझेको कुरा जे हो त्यहि स्पष्ट राख्थे । संस्थागत हितकोलागि उनले आफ्नै सहकर्मीहरुलाई पनि कारवाहीको शुरुवात गरेर संस्थामा दण्डहीनताको समय समाप्त भएको आभाष दिन खोजेका थिए । उनको यो कदमबाट जसले संस्थागत कमि कमजोरीहरु गरी रहेका थिए उनीहरु सतर्क भएका थिए । दण्डहीनतामा नै अभ्यस्त हाम्रो समाजलाई यस्तो संस्कार पचेन, स्थानीय स्तर देखि राष्ट्रिय स्तर सम्मको दवाव आउन थाल्यो । सम्पूर्ण सेवाग्रहीले खुशी मानेको उनको कदममा उनकै संस्थाबाट सहयोग भएन । उनी एक्लै भए तल लडिरहे सायद उनको यहि कमजोरी थियो ।

संस्थामा भई रहेको निर्माण कार्यमा आफनो घरमा भन्दा बढि समय दिएर नियली रहेका थिए । अन्य कार्यालयमा जस्तो निर्माण कम्पनिले दिने अतिरिक्त रकम संस्थाको कोही कर्मचारीहरुलाई नदिनु त्यसको सट्टा संस्थामा नै गर्नु पर्ने भौतिक पूर्वाधार निर्माणमा सौजन्य गरी दिनु भन्ने उनको स्पष्ट भनाई थियो । निर्माण कम्पनिहरुले आफ्नो राजी खुशीले संस्थाको खर्च बिना नै केही पूर्वाधारहरु निर्माण गरिएका थिए । लामो समयदेखि अतिरिक्त लाभ लिई रहेकाहरुलाई यो कदम केहि साथीहरुलाई मन परेको थिएन होला । जनु संरचनामा काम हुने गरेको थियो त्यसको चेन ब्रेक भयो ।  यसमा पनि उनी एक्लै भए पनि लडि रहे सायद यो पनि उनको कमचजोरी थियो ।

कुनै एक कुरारको जिम्मेवारी पाए पछि जति सक्दो चा“डो काम सक्काउने उनको बानि थियो । एक दिनमा नै काठमाण्डौ पुगेर काम गरेर फर्कन पनि पछि परेका थिएनन् । एउटा सानो कामलाई हप्ता दिनको जाते आते खर्च बनाएर संस्थाबाट खर्च असुल्ने हरुलाई उहा“को यो काम पाच्य भएन । महिना भरी काम गरे बापत आउने तलव भन्दा बेला बेलामा दुई चार दिन बाहिर गएर आउ“दा बढी खर्च लिई रहेकाहरुलाई यसरी द्रुत रुपमा गरिएको कार्य स्वीकार्य भएन । सायद यो पनि उनको एउटा कमजोरी थियो होला ।

समाजमा सजिलै घुलमिल नहुन, आफ्ना सकहर्मीहरुसंग समय टिममा बाधेर बस्नु नसक्नु, ज्यू हजुर गरेर धेरै फरमल भएर बोल्न नसक्नु, स्थानिय देखि राष्ट्रिय स्तरसम्मका नेताहरुका बिभिन्न् माध्यमबाट पहु“च बनाएर राख्न नसक्नु, उनका व्यक्तिगत कमजोरीहरु थिए । संस्थागत हितकोलागि उनको मनमा लागे पछि गरी छाड्ने उनको हठी स्वभाव थियो । कारबाही फुकुवा वा कम बारवाही गर्नकोलागि बिभिन्न माध्यमबाट आएको अनुरोध तथ निर्देशनलाई उनले कार्यरत संस्थागत विकासकोलागि ठाडो अस्वीकार गर्ने गरेकका थिए । संस्थागत विकास हुनु भनेकै सेवा ग्रहीले पाउने सेवामा सुदृढिकरण हो । उनले कति पय स्थानमा संस्थागत विकासकोलागि लिएका निर्णयहरु राजनैतिक नेतृत्व र सिमित व्यक्तिहरुको समूहलाई सहज भएन । भविष्यमा ठूलो जिम्मेवारी दिईने भनिएको स्थानमा पनि उनको बिकल्प खोज्न लागियो । 

आफ्नो घरबार, अवसर सबै कुरा त्यागेर यस क्षेत्रमा पछाडी परेको सेवाको विकास गर्छु भनेर आएका एक कर्मविरको बहिर्गमन भएको छ । हामीले परिवर्तनको आभास गरेको स्थानमा फेरी पनि उहि पुरानै संस्कार र संस्कृतिको विकास हुने सम्भावना धेरै बढी छ । आशा गरौ फेरी नेतृत्व लिन आउने उनी जस्तै कर्मवीर होउन, व्यक्तिगत हित भन्दा संस्थागत हितमा धेरै ध्यान दिउन ।

सुधिर भद्र

२०७७ भाद्र ३० गते

sudhirshrestha.htd@gmial.com

जात्रामा दायित्व बिर्सिएपछि

 

14Shares

 Share

 Tweet

 Email

एउटा वर्दिवाल प्रहरी मोटरसाईकल लिएर भीडमा आईपुग्छ । भीडले उसलाई लडाउँछ, उ माथि मुक्का प्रहार गर्छ । उ ज्यान जोगाउन प्रयास गर्न खोज्छ । भिडले फेरी तान्छ । सयौंको सङ्ख्यामा उपस्थित भीडको लगातार प्रहार छल्न उ मोटरसाईकल छोडेर दौडन्छ । केहि समयपछि थप प्रहरी आई पुग्छ र उसको उपचार गर्न अस्पताल लगिन्छ । यो घटना सुन्दा कुनै चलचित्रका लागि रचिएको काल्पनिक दृश्यको एउटा अंश जस्तो लाग्छ । कसैले कल्पना पनि गर्न नसकेका यस्तो घटना बिहीबार ललितपुरमा देखियो । मच्छिन्द्रनाथको रथ निकाल्ने विषयमा भएको झडपको क्रममा जम्मा भएका भीडले आफ्नो कर्तव्य निर्वाह गरेर फर्केर आएका प्रहरी माथि गरिएको आक्रमण अत्यन्त निन्दनीय छ । यसको जति भत्सर्ना गरे पनि कम हुन्छ ।

सुधीर भद्र

रातो मच्छिन्द्रनाथको रथ तान्ने परम्पर राजा नरेन्द्रदेवको पालादेखि चलेको मानिन्छ । गोरखनाथका गुरु मच्छिन्द्रनाथलाई मानिन्छ । गोरखानाथ नेपालको भ्रमणमा आएका बेला उपत्यकावासीहरुले उनलाई राम्रो व्यवहार नगरेका कारण उनले उपत्यकामा वर्षा नहुने बनाई दिएका थिए । उपत्यकावासीहरुलाई वर्षा नभएर निकै समस्या परेकोले राजालाई गोरखनाथका गुरु मच्छिन्द्रनाथलाई बोलाई सम्झाउन अनुरोध गर्न गए । मच्छिन्द्रनाथले गोरखनाथलाई सम्झाएपछि उपत्यकामा फेरी वर्षा भयो । सबै उपत्यकावासीहरुमा हर्ष छायो । त्यहिबेलादेखि यो रथ निकाल्ने परम्परा चल्न थालेको मानिन्छ । अन्तिम दिन भोटो देखाएपछि यो जात्राको समापन हुन्छ ।

नेपाललाई चिनाउने पुरानो संस्कृति मध्येका एक रातो मच्छिन्द्रनाथको जात्रा पनि हो । नेपालको प्राचिन संस्कृतिको संरक्षण र सम्बद्र्धनमा नेवारी समुदायको भूमिका अत्यन्त महत्वपूर्ण छ । वर्तमान समय र अवस्थाको कारण यो रथ तान्ने कार्यक्रम पटक–पटक रोकिएको थिएन । रथ तान्ने परम्पराले अवश्य पनि निरन्तरता पाउनु पर्दछ । यसलाई अहिले नै निरन्तरता दिने हो वा स्थिति सहज भए पश्चात गर्ने भन्ने विषयमा बृहत छलफल आवश्यक छ । यो जात्राले ललितपुरवासीहरु मात्र होईन, नेवार जातिमात्र होईन यो सम्पूर्ण नेपालीहरुको जात्राको रुपमा प्रतिनिधित्व गर्दछ ।

ललितपुर उपमहानगरपालिकाका प्रमुख चिनकाजी महर्जन नेवारी समुदायकै छन् । नेवारी समुदायका धेरै हस्तीहरु ललितपुरमा छन्, संस्कृतिविद् सत्यमोहन जोशीदेखि नेवारी कला र संस्कृतिमा धेरै दख्खल राख्ने व्यक्तिहरु छन् । स्थानीय प्रशासन यदि रथ निकाल्न नमिल्ने भन्ने निर्णयमा प्रतिवद्ध थियो भने एक पटक यस्ता संस्कृतिका व्यक्तित्वहरुसँग छलफल गर्नु पर्दथ्यो । सायद सत्यमोहन जोशीले ललितपुरवासीसँग एकपटक हामी रथ निकाल्ने सवालमा धैर्य गरौं भनिदिनुभएको भए कसैले हतारो गर्दैन थिए होला । जसको कारण आज (बिहीबार) को दुर्घटना हुँदैन थियो होला । प्रमुख जिल्ला अधिकारीले केहि समन्वय त अवश्य पनि गर्नु भएको होला तर उहाँले कहाँ समन्वय गरेर यस्तो निर्णय लिनु भएको हो त्यो स्पष्ट भएन । रथ निकाल्नै नमिल्ने निर्णय भएको हो भने प्रष्टसँग सम्बन्धित गुठियारहरुलाई यसको सन्देश पुर्‍याउनु पथ्र्यो । यदि स्पष्ट जनकारी सबैलाई अग्रिम रुपमा पुर्‍याइएको भए राज्यको एक जिम्मेवार निकायको आदेश नमान्नेलाई कानूनी कारवाहीको दायरमा ल्याउन सक्नु पथ्र्यो ।

सम्बन्धित निकायहरुको समन्वय अभावको कारण बिहीबारको घटना भयो भन्नुमा अत्युक्ति नहोला । भीडलाई भड्किन नदिन वा नियन्त्रणमा लिन नसक्नु प्रहरीतर्फको नेतृत्व पनि अलमलमा परेको देखिन्छ । जसको कारण भीड झन अराजक हुँदै गयो । सबैले आ–आफ्नो दायित्व बिर्सिँदै गए । कसैले कसैलाई नियन्त्रणमा राख्न सकेन । जसको कारण कमल घिमिरे जस्तो समान्य प्रहरी जवानले सयौं लात र मुक्का खानु पर्‍यो । उसको दोष केहि थिएन । कुपण्डोलमा सवारीको जाम व्यवस्थापन गर्दै थिए । आफ्नो जिविकोपार्जन गर्नका लागि सामान्य नेपालीले जस्तै सानोतिनो जागिर खाएका थिए । बाल बच्चाहरुको खुशीका लागि दिनभर रोडमा खटिन्थे, सामाजिक सञ्जालमा आएका भिडियो उनको बालबच्चा र घरका मान्छले हेरेर उनका बाबुलाई किन लखेटेर पिटेको भन्दा के उत्तर दिने ? तिम्रो बाबुले सवारी व्यवस्थापनमा सहयोग गरेका भनेर उपत्यकावासीले सम्मान स्वरुप लेखेटी लखेटी पिटेको भन्नु ? यस्तो रोगको सङ्क्रमण बढिरहेका बेला घर–परिवार नभनी जनताको सेवामा खटिरहेको पुरस्कार स्वरुप बीच सडकमा ईटा प्रहार गरे भीडले भन्नु ।

कर्तव्य पालनको सिलसिलामा नै राजधनी जस्तो शिक्षित, सुरक्षाको दृष्टिले चुस्त दुरुस्त ठाउँमा त प्रहरी पोशाकमा प्रहरीले यसरी कुटाई खानु पर्दछ भने अन्य सामान्य जनताको हालत के होला ? केहि सज्जनहरुले हमला रोक्ने प्रयास नगरेका होईनन् तर अराजक र दायित्व बिर्सिएका भीडले उनीहको कुरा सुनेनन् । यस किसिमको घटना अलि अगाडि पनि सामाजिक सञ्जालमा आएको थियो । त्यसको के कति कारवाही भयो थाहा भएन । प्रहरीहरु पनि सबै सही हुन्छन् भन्ने छैन । सबैको कारवाही गर्ने आफ्नो निकाय छ । भीड र हुल हुज्जतले कारवाही गर्दै जाने हो भने भोलिको अवस्था झन डरलाग्दो हुन्छ । संंस्कृति हामी सबैको हो, हामी सबै मिलेर संरक्ष्ँण गर्नु पर्दछ तर संस्कृतिको संरक्षण गर्ने नाममा यदि कतै कसैले अमानवीय कार्यलाई प्रश्रय दिइरहेको छ भने त्यस्तो कार्यलाई तत्काल रोकिनु पर्दछ ।

Sudhirshrestha.htd@gmail.com

Published in https://samriddhasamaj.com